Nadzorować i karać. Narodziny więzienia

Książka Michela Foucaulta, napisana w latach 1926-1984, jest lekturą wymagającą odporności ze względu na szczegółowe opisy brutalnych kar wymierzanych zgodnie z nowożytnym prawem. Lektura ta oferuje głęboki wgląd w ewolucję systemów prawnych od czasów nowożytnych aż po współczesność. Opublikowana po raz pierwszy w 1975 roku, książka uznawana jest za jedną z najważniejszych pozycji Foucaulta, wpisując się w jego krytyczną analizę nowoczesności. Od lat sześćdziesiątych XX wieku Foucault zagłębia się w relacje między wiedzą a władzą, które według niego są kluczowe dla zrozumienia struktury współczesnego społeczeństwa. Jego badania, odnoszące się do społecznych marginesów, takich jak podejście do obłędu i przestępczości, są szczególnie wartościowe.

Jednym z głównych wątków książki jest teza Foucaulta, iż wiedza jest równoważna z władzą, co świetnie ilustruje jego analiza ewolucji systemu karania. Tworzenie więzień, paradoksalnie, wiąże się ze wzrostem poszanowania praw człowieka, ponieważ likwiduje arbitralność monarszych wyroków śmierci na rzecz bardziej uporządkowanego systemu kontroli społecznej. Więzienia stają się widocznym symbolem tej zmiany. Zamiast gwałtownego aktu przemocy wobec skazanego, nowoczesna kara opiera się na ciągłej obserwacji i podporządkowaniu. Obywatel, który nie jest już ofiarą jednostkowej tyranii, podlega nowemu rodzajowi zniewolenia: naruszenie jego prywatności przez wszechobecny system nadzoru, który poprzez wiedzę zyskuje wszechwładzę.