Mróz, głód i wszy. Życie codzienne Wyklętych

Stanisław Płużański podjął się niełatwego zadania opisania codziennego życia żołnierzy podziemia antykomunistycznego w powojennej Polsce. Jego książka przenosi nas w realia, w których funkcjonowały zarówno jednostki wywodzące się z obozu poakowskiego i narodowego, jak i niezależne oddziały wojskowe.

Narracja odsłania trudne warunki egzystencji partyzantów, ich odzież, racje żywnościowe oraz ograniczone możliwości dbania o higienę i zdrowie. Autor bada, gdzie znajdowali schronienie, jak spędzali czas wolny oraz w jaki sposób realizowali swoje codzienne obowiązki. Co ciekawe, rytm dnia w większości grup był do siebie niezwykle podobny.

Płużański nie pomija również tematów bardziej kontrowersyjnych, takich jak problemy z dyscypliną w oddziałach. Analizuje przypadki niesubordynacji, grabieży czy nadużywania alkoholu, skupiając się na tym, jak dowódcy próbowali utrzymać porządek i karność wojskową w swoich szeregach.

Na tle szerokiego materiału źródłowego, w tym archiwalnych dokumentów i wspomnień oraz wywiadów z żyjącymi żołnierzami, autor rysuje obraz tej skomplikowanej rzeczywistości. Udało mu się przeprowadzić aż 14 rozmów z byłymi żołnierzami, których historia rozciąga się od 1944 roku aż do tragicznego końca w 1963, gdy zginął ostatni spośród nich - Józef Franczak, znany jako "Lalek". To właśnie dzięki takim materiałom książka ta staje się unikalnym świadectwem minionych lat.