Moje zeznania

Ruch opozycyjny w ZSRR zrodził się niespodziewanie około pięćdziesiąt lat temu, zaskakując zarówno władze sowieckie, jak i badaczy z Zachodu. Do tego czasu istnienie niezależnych organizacji działających otwarcie wydawało się w Związku Radzieckim nie do pomyślenia. Anatolij Marczenko, młody i prosty robotnik, zupełnie przypadkiem znalazł się w trybach tego represyjnego systemu, co zaprowadziło go do kręgu więźniów politycznych i uczyniło jednym z nich. Jego pobyt w łagrach mordowskich w latach 60., które szczegółowo opisuje w swoich pamiętnikach, stał się dla niego „uniwersytetem”. Tam zdobył wiedzę z zakresu historii, ekonomii i polityki, stając się zdecydowanym przeciwnikiem brutalnego reżimu, a zarazem prawdziwym humanistą.

Anatolij Marczenko zmarł 8 grudnia 1986 roku w wyniku strajku głodowego, który prowadził w więzieniu na znak solidarności z więźniami politycznymi w ZSRR. W zaledwie pięć dni po jego śmierci Michaił Gorbaczow rozmawiał telefonicznie z Andriejem Sacharowem, przebywającym na zesłaniu w Gorkim, co zainicjowało proces zwalniania więźniów politycznych. W 1988 roku Parlament Europejski pierwszy raz przyznał Nagrodę imienia Andrieja Sacharowa, honorując w ten sposób zarówno Nelsona Mandelę, jak i Anatolija Marczenkę.