Metafizyka na hulajnodze

W książce "Bóg, honor, ojczyzna" Barbara Toporska podejmuje analizę popularnego hasła, które mogłoby stanowić definicję najgłębszego patriotyzmu, gdzie obowiązki wobec kraju przewyższają niemal wszystko, nie naruszając jednak sumienia i ludzkiej godności. Autorka zwraca uwagę, że pierwotnym celem tych słów było przypisanie Ojczyźnie miejsca najwyższego, zarezerwowanego dotychczas tylko dla Boga. W rzeczywistości oznaczało to, że honor zaczął pełnić rolę uzależniającą, gdzie przy konflikcie między moralnością a polityką, szala przeważała na korzyść pragmatyzmu politycznego. W takim scenariuszu, Bóg miał być jedynie narzędziem usprawiedliwiającym te wybory.

Toporska zauważa, że dziewiętnastowieczne nacjonalizmy choćby powierzchownie trzymały się zasady honoru, były bardziej etyczne niż współczesne, które dążą do brutalnych racji stanu. Nie odnosi się jedynie do systemów totalitarnych; to powszechniejszy problem, jak zauważa na podstawie Z. III "Polskich Sił Zbrojnych". Dowiaduje się tam, że Armia Krajowa angażowała młodzież szkolną do wykonywania wyroków śmierci na mocy sądów kapturowych. Istniała nawet specjalna Rada Wychowawcza, składająca się z pedagogów i księży, której celem było zapewnienie moralnego wsparcia młodym bojownikom. Zadają pytanie, dlaczego ci sami opiekunowie nie uczestniczyli bezpośrednio w wykonaniu wyroków.

Porusza również podejście do terroryzmu, cytując członków Organizacji Walki Socjal-Rewolucyjnej, oraz Sawinkowa, który w "imię terrorystycznego sumienia" bronił się przed zarzutami nakłaniania do zamachów. Z tego powodu Albert Camus w odniesieniu do rosyjskich eserów twierdzi, że ich działania były naznaczone wewnętrznym konfliktem i względami moralnymi, które nadal są aktualne i niepokojące nawet w latach pięćdziesiątych XX wieku.