Zwycięstwo prowokacji

Józef Mackiewicz eksplorował zjawisko bolszewizmu, wskazując jego totalitarną naturę, która nie wynika z kontinuum rosyjskiej myśli, lecz jest odrębnym tworem. W jego przekonaniu komunizm nie tyle promuje internacjonalizm, co wykorzystuje nacjonalizmy do własnych celów, co przyczyniło się do utraty tożsamości historycznej i kulturalnej narodów Europy Wschodniej. Mackiewicz postrzegał zarówno bolszewizm, jak i nacjonalizm jako drogi prowadzące do politycznego rasizmu, przyczyniającego się do kolektywnego, ujednoliconego myślenia jednostek pod naciskiem polityki. Dodatkowo zwracał uwagę na brak empatii wobec cierpień innych narodów w polskiej mentalności narodowej, skoncentrowanej na micie ofiary. Zaznaczał także, że w polskim społeczeństwie, mimo oporu wobec komunizmu, były obecne postawy konformizmu, oportunizmu oraz udział w aktach terroru i przestępstwach.

Nowoczesność podejścia Mackiewicza ujawniało się w jego umiejętności dostrzegania problemów, których sens będzie w pełni zrozumiany dopiero po latach. Jak zauważa Włodzimierz Bolecki, wznowienie "Zwycięstwa prowokacji" jest szczególne, gdyż zawiera dodatkowe treści przygotowane przez autora w 1981 roku. Te uzupełnienia mają kluczowe znaczenie, ponieważ podkreślają negatywne oceny Mackiewicza wobec istotnych wydarzeń, takich jak ruch Solidarności czy polityczne działania Jana Pawła II. Do tej pory różnie spekulowano na temat jego stanowisk w tych kwestiach, a niektórzy sugerowali, że Mackiewicz mógłby mieć inny pogląd, gdyby mógł obserwować późniejsze wydarzenia. Dzięki nowemu wydaniu książki, uwzględniającemu jego autorskie uzupełnienia, wiele dotychczasowych niejasności zostało rozwianych, jak podkreśla Wacław Lewandowski.