Czy Polacy i Żydzi nienawidzą się nawzajem? Literatura jako mediacja

W polskiej literaturze od ponad trzystu lat znajduje się opowieść, której głównymi postaciami są Żydzi, ich bogata kultura oraz jej oddziaływanie na społeczeństwo polskie. Od lat czterdziestych XX wieku, centralnym punktem tej narracji staje się Zagłada, która w brutalny sposób testuje zdolności języka do oddania jej grozy i przekształca kolektywną świadomość, tworząc trwały punkt odniesienia w polskiej kulturze. Kluczowym zagadnieniem wynikającym z tej historii jest pytanie: jak powinniśmy kształtować nasze relacje z Żydami? Pomimo że pytanie to z upływem czasu straciło swojego głównego rozmówcę, czyli samych Żydów, nadal pozostaje niezwykle ważne dla pisarzy i autorów.

Pytanie o polsko-żydowskie relacje nie jest skierowane wyłącznie do Żydów; jest to pytanie, które przede wszystkim dotyczy Polaków. Zagadnienie to ma charakter symboliczny, a nie dosłowny, i odzwierciedla silną potrzebę przejęcia kontroli nad narracją dotyczącą wspólnej historii. Chodzi o stworzenie takiej wersji opowieści, która pozwoli Polakom na rozliczenie się z przeszłością, wyjaśnienie jej i ewentualne nadanie jej nowego kształtu, aby nie stanowiła balastu w kontekście historycznym.