Gnom Caryca Szmaciak

Janusz Szpotański (1929-2001) był niezwykle utalentowanym poetą, krytykiem literackim i tłumaczem, znanym z opozycyjnej postawy wobec władz PRL. W 1964 roku napisał kontrowersyjną satyrę polityczną "Cisi i Gęgacze", która doprowadziła do jego skazania na trzy lata więzienia. Mimo to, Szpotański nie zaprzestał twórczości, a w latach siedemdziesiątych stworzył takie dzieła jak "Caryca i zwierciadło" oraz "Towarzysz Szmaciak".

Jego prace, nasycone ostrą krytyką reżimu, zdobyły szerokie uznanie zarówno w kraju, jak i za granicą. Świadczy o tym liczne publikacje w wydawnictwach emigracyjnych i krajowych, które obchodziły cenzurę. Obecnie, w tomie jego satyr politycznych można znaleźć trzy cykle: "Gnom", "Caryca" i "Szmaciak".

Szpotański w wyjątkowy sposób ukazał absurdalność ówczesnego świata, w którym przemoc i ignorancja dominowały na scenie politycznej. Jego odpowiedzią na te realia było śmiech i drwina – zarówno przez twórczość, jak i styl życia. To podejście znajdowało odzwierciedlenie nie tylko w jego dziełach literackich, ale i w jego osobistych wyborach, niestrudzenie walcząc z systemem. Antoni Libera podkreśla, że to, co pozostawia po sobie Szpotański, to nie tylko niezapomniane satyry, ale całe jego życie jako pasmo nieugiętych starć z opresyjnym reżimem.