Witold Gombrowicz - sylwetka autora

Witold Gombrowicz, najmłodsze dziecko Jana Onufrego herbu Kościesza i Antoniny Marceliny z domu Ścibor-Kotkowskiej herbu Ostoja, przyszedł na świat w majątku rodzinnym we wsi Małoszyce, znajdującym się w dawnej guberni radomskiej. W 1927 roku ukończył studia prawnicze na Uniwersytecie Warszawskim i zdobył tytuł magistra praw. Po krótkim pobycie we Francji rozpoczął aplikację sędziowską, którą szybko porzucił. W latach 20. podejmował nieudane próby literackie, zanim na przełomie następnej dekady zaczął tworzyć opowiadania, które zebrano w tomie "Pamiętnik z okresu dojrzewania". Jego debiutanckie felietony i recenzje ukazywały się m.in. w „Kurierze Porannym”. Przełom w jego karierze nastąpił po opublikowaniu powieści "Ferdydurke".

W przededniu II wojny światowej Gombrowicz udał się do Ameryki Południowej jako dziennikarz na pokładzie statku MS Chrobry. Wraz z wybuchem wojny postanowił pozostać w Buenos Aires, gdzie mieszkał aż do 1963 roku, często żyjąc na granicy ubóstwa. Lata 60. przyniosły mu międzynarodowe uznanie – jego książki tłumaczone były na wiele języków, a sztuki wystawiano w teatrach na całym świecie, szczególnie we Francji, Niemczech i Szwecji. Dzięki stypendium Fundacji Forda powrócił do Europy, zamieszkując ostatecznie we Francji w Vence pod Niceą.

Chociaż pisał głównie po polsku, jego twórczość przez długi czas pozostawała mało znana w Polsce. Dopiero w 1986 roku, po negocjacjach z władzami PRL, w Wydawnictwie Literackim w Krakowie ukazały się pierwsze tomy jego dzieł, mimo cenzury. Kolejne edycje, wydane w pełnej formie, ukazały się w latach 1992–1997. Cechą charakterystyczną jego utworów jest analiza psychologiczna postaci, krytyka tradycyjnych wartości oraz absurd i obrazoburstwo. Gombrowicz chętnie konfrontował się z polskim romantyzmem, czego przykładem jest jego ironiczne podejście do Mickiewicza w powieści "Trans-Atlantyk".

Narracja pierwszoosobowa dominuje w jego twórczości z wyjątkiem powieści "Opętani". Jego język pełen jest neologizmów i symbolicznych fraz, jak "gęba" czy "pupa" znane z "Ferdydurke". W "Pamiętniku z okresu dojrzewania" zajmuje się paradoksami społecznymi oraz ukrytymi namiętnościami. "Ferdydurke" bada kwestie formy i zniewolenia jednostki, krytykując różne środowiska polskiego społeczeństwa. Sztuka "Iwona, księżniczka Burgunda" była jego pierwszym dramatem, pokazującym zniewolenie przez formę i ceremonialność. Pisarz nie stronił także od tematyki seksualnej, a tematy homoerotyczne pojawiają się m.in. w "Trans-Atlantyku" oraz "Pornografii".

Jego twórczość filmowano: na podstawie "Pornografii" film stworzył Jan Jakub Kolski (2003), "Ferdydurke" zekranizował Jerzy Skolimowski (1992), a "Kosmos" Andrzej Żuławski (2015). Wszystkie te filmy są dowodem na ponadczasowość i złożoność projektów Gombrowicza, które nie tylko podkreślają jego talent, ale również jego wpływ na kulturę.