Dawna literatura włoska. Studia i źródła. Tom 4. Historia Calandra

„Historia Calandra” to jedyna sztuka stworzona przez kardynała Bernardo Doviziego, która zadebiutowała w 1513 roku na dworze w Urbino. Uznawana za jedną z wybitniejszych komedii włoskiego renesansu, przyciągała dużą uwagę dzięki umiejętnej grze między klasyczną tradycją a nowymi pomysłami renesansowymi.

Sztuka ta uchodziła za wzorcowy przykład renesansowej komedii, łącząc elementy antycznych wzorców komediowych z włoską tradycją nowelistyczną. Struktura utworu, składająca się z prologu i pięciu aktów, nawiązuje do klasycznych schematów. Dovizi odważył się na wybór prozy, kierując się inspiracją Ludovica Ariosta, a także postawił na użycie języka włoskiego „volgare”, co było wówczas śmiałe.

W sztuce, zapożyczenia z Plauta są nieliczne, co autor sam podkreśla w prologu, broniąc oryginalności swojej pracy. Wprowadzenie motywu rozdzielonych bliźniaków, z różnicą płci, odwołuje się do idei platońskich, urozmaicając fabułę intrygującymi przebierankami i dodając pikanterii wątkowi miłosnemu. „Historia Calandra” umiejętnie łączy humor i elementy filozoficzne, co przyczyniło się do jej trwałego sukcesu.