Cesarz

“Cesarz” autorstwa Ryszarda Kapuścińskiego to wyjątkowa pozycja na rynku literackim: polski dziennikarz przedstawia bowiem relację pełną zawirowań z ostatnich lat panowania Hajle Sellasje, etiopskiego dyktatora i jego dworu pełnego ludzi wobec władcy służalczych, potulnych, niezdolnych do sprzeciwu czy nawet mówienia prawdy. “Cesarz” to doskonałe studium nad ludzką naturą, nad demonami które budzą się w ludziach, jeśli znajdą się w okolicznościach sprzyjających wyrażeniu swoich instynktów obliczonych na władzę, dominację i bezwzględność. A także odpowiedzią na pytania, ile są w stanie zrobić aby przy ów władzy się utrzymać.

Na uwagę zasługuje struktura książki: autor przeprowadza szeroko zakrojone wywiady z dworzanami, będącymi na usługach samego Sellasje i to w przededniu upadku jego cesarstwa, bowiem akcja “Cesarza” rozpoczyna się na kilka miesięcy przed upadkiem władzy etiopskiego dyktatora. Prologiem dla każdego kolejnego rozdziału jest rys historyczny dokonany przez Kapuścińskiego w przedmiocie sytuacji społeczno - politycznej na dworze Sellasje, dalej autor zgłębia poglądy i opinie dworzan, często opisując bieżące wydarzenia z ich punktu widzenia - taka forma narracji sprawia, że z jednej strony czytelnik dostaje prawdziwy, wiarygodny i jedyny w swoim rodzaju reportaż nad społecznymi uwarunkowaniami w świecie władzy absolutnej.

Wbrew pozorom, “Cesarz” przynosi więcej pytań niż odpowiedzi: fakt, że opisywana historia ma miejsce w Etiopii sprawia, że egzotyka tego miejsca mocno uderza na początku książki, jednak z czasem łatwo dojść do wniosku, że ów historia mogła wydarzyć się na każdej szerokości geograficznej, wszędzie tam, gdzie charyzmatyczny i brutalny władca potrafi otoczyć się ludźmi, którzy będą mówić tylko to, co tyran chce usłyszeć. Głos sprzeciwu jest tutaj niesłyszalny, wszyscy dworzanie zdają się brać udział w groteskowym tańcu chocholim, wolnym od refleksji i konstruktywnej krytyki.

Aby zrozumieć treść “Cesarza”, należy przyjąć zgoła odmienny punkt widzenia niż ten wykształcony na przestrzeni lat w kulturze Europy Zachodniej. Trudno nawet uznać opisaną sytuację w Etiopii za średniowiecze znane z kart historii, bowiem lokalna rzeczywistość wciąż nie zna terminu “feudalizmu”, nie mówiąc o kolejnych krokach na drodze postępu. Z drugiej jednak strony, krzywdzącym byłoby sięganie do czasów pierwotnych kultur celem zrozumienia opisanej rzeczywistości: jej rozwój przebiegał zdecydowanie odmiennie, czasami omijając szerokim łukiem znane nam dokonania ludzkości, innym razem idąc wyraźnie na skróty. Sposób sprawowania władzy w “Cesarzu” jest absolutny, wolny od ograniczeń znanych nam współcześnie, bardziej obliczony na podporządkowanie sobie każdej jednostki ludzkiej, co zdecydowanie ułatwia klasowość społeczeństwa Etiopii: przyporządkowanie ludzi do określonych grup społecznych, wraz z prawami i obowiązkami wynikającymi z tego faktu sprawia, że los jednostki wydaje się z góry przesądzony i niemożliwym jest uciec przed przeznaczeniem określonym przez wielkiego Władcę, którego kaprys. zły nastrój albo brak poczucia humoru skazywał ludzi na śmierć. To również rzuca interesujące światło na tych, którymi Sellasje się otaczał: to ludzi pozbawieni własnego zdania, ukierunkowani na przetrwanie w świecie, gdzie los człowieka nie zależy od niego samego. Tym samym przeciętność góruje nad zasługami, a słodkie kłamstwa znaczą więcej niż prawda powiedziana prosto w oczy.


Wciąż jestem pod ogromnym wrażeniem “Cesarza”, doskonale rozumiem opinie, że to właśnie ta książka zwróciła oczy świata na twórczość Kapuścińskiego, stawiając go na piedestale autorów najlepszych reportaży. Bez wątpienia przeżył on niesamowite przygody, spotykając ludzi o ciekawych, inspirujących historiach, na uwagę zasługuje jednak warsztat autora: nie narzuca swoich poglądów, nie prowadzi czytelnika za rękę, przeciwnie: oddaje głos samym ludziom z otoczenia tytułowego “Cesarza”, dzięki czemu obraz jaki wyłania się z książki zyskuje wiarygodność, wolną od ocen, raczej obliczoną na relacje ze świata innego niż ten, który znamy. “Cesarz” to słodko - gorzka pigułka, polecam przede wszystkim ludziom spragnionym wiedzy, ciekawych innego niż znany nam punkt widzenia, którzy z dystansem potrafią spojrzeć na świat, który nie jest częścią naszego, ale dzieje się gdzieś tam z dala od nas samych, a przy tym budzi w czytelniku poczucie przynależności. “Cesarz” opowiada bowiem przede wszystkim historię człowieka i tego, do czego jest zdolny aby przetrwać.

5/5

“Cesarz” autorstwa Ryszarda Kapuścińskiego to wyjątkowa pozycja na rynku literackim: polski dziennikarz przedstawia bowiem relację pełną zawirowań z ostatnich lat panowania Hajle Sellasje, etiopskiego dyktatora i jego dworu pełnego ludzi wobec władcy służalczych, potulnych, niezdolnych do sprzeciwu czy nawet mówienia prawdy. “Cesarz” to doskonałe studium nad ludzką naturą, nad demonami które budzą się w ludziach, jeśli znajdą się w okolicznościach sprzyjających wyrażeniu swoich instynktów obliczonych na władzę, dominację i bezwzględność. A także odpowiedzią na pytania, ile są w stanie zrobić aby przy ów władzy się utrzymać.

Na uwagę zasługuje struktura książki: autor przeprowadza szeroko zakrojone wywiady z dworzanami, będącymi na usługach samego Sellasje i to w przededniu upadku jego cesarstwa, bowiem akcja “Cesarza” rozpoczyna się na kilka miesięcy przed upadkiem władzy etiopskiego dyktatora. Prologiem dla każdego kolejnego rozdziału jest rys historyczny dokonany przez Kapuścińskiego w przedmiocie sytuacji społeczno - politycznej na dworze Sellasje, dalej autor zgłębia poglądy i opinie dworzan, często opisując bieżące wydarzenia z ich punktu widzenia - taka forma narracji sprawia, że z jednej strony czytelnik dostaje prawdziwy, wiarygodny i jedyny w swoim rodzaju reportaż nad społecznymi uwarunkowaniami w świecie władzy absolutnej.

Wbrew pozorom, “Cesarz” przynosi więcej pytań niż odpowiedzi: fakt, że opisywana historia ma miejsce w Etiopii sprawia, że egzotyka tego miejsca mocno uderza na początku książki, jednak z czasem łatwo dojść do wniosku, że ów historia mogła wydarzyć się na każdej szerokości geograficznej, wszędzie tam, gdzie charyzmatyczny i brutalny władca potrafi otoczyć się ludźmi, którzy będą mówić tylko to, co tyran chce usłyszeć. Głos sprzeciwu jest tutaj niesłyszalny, wszyscy dworzanie zdają się brać udział w groteskowym tańcu chocholim, wolnym od refleksji i konstruktywnej krytyki.

Aby zrozumieć treść “Cesarza”, należy przyjąć zgoła odmienny punkt widzenia niż ten wykształcony na przestrzeni lat w kulturze Europy Zachodniej. Trudno nawet uznać opisaną sytuację w Etiopii za średniowiecze znane z kart historii, bowiem lokalna rzeczywistość wciąż nie zna terminu “feudalizmu”, nie mówiąc o kolejnych krokach na drodze postępu. Z drugiej jednak strony, krzywdzącym byłoby sięganie do czasów pierwotnych kultur celem zrozumienia opisanej rzeczywistości: jej rozwój przebiegał zdecydowanie odmiennie, czasami omijając szerokim łukiem znane nam dokonania ludzkości, innym razem idąc wyraźnie na skróty. Sposób sprawowania władzy w “Cesarzu” jest absolutny, wolny od ograniczeń znanych nam współcześnie, bardziej obliczony na podporządkowanie sobie każdej jednostki ludzkiej, co zdecydowanie ułatwia klasowość społeczeństwa Etiopii: przyporządkowanie ludzi do określonych grup społecznych, wraz z prawami i obowiązkami wynikającymi z tego faktu sprawia, że los jednostki wydaje się z góry przesądzony i niemożliwym jest uciec przed przeznaczeniem określonym przez wielkiego Władcę, którego kaprys. zły nastrój albo brak poczucia humoru skazywał ludzi na śmierć. To również rzuca interesujące światło na tych, którymi Sellasje się otaczał: to ludzi pozbawieni własnego zdania, ukierunkowani na przetrwanie w świecie, gdzie los człowieka nie zależy od niego samego. Tym samym przeciętność góruje nad zasługami, a słodkie kłamstwa znaczą więcej niż prawda powiedziana prosto w oczy.


Wciąż jestem pod ogromnym wrażeniem “Cesarza”, doskonale rozumiem opinie, że to właśnie ta książka zwróciła oczy świata na twórczość Kapuścińskiego, stawiając go na piedestale autorów najlepszych reportaży. Bez wątpienia przeżył on niesamowite przygody, spotykając ludzi o ciekawych, inspirujących historiach, na uwagę zasługuje jednak warsztat autora: nie narzuca swoich poglądów, nie prowadzi czytelnika za rękę, przeciwnie: oddaje głos samym ludziom z otoczenia tytułowego “Cesarza”, dzięki czemu obraz jaki wyłania się z książki zyskuje wiarygodność, wolną od ocen, raczej obliczoną na relacje ze świata innego niż ten, który znamy. “Cesarz” to słodko - gorzka pigułka, polecam przede wszystkim ludziom spragnionym wiedzy, ciekawych innego niż znany nam punkt widzenia, którzy z dystansem potrafią spojrzeć na świat, który nie jest częścią naszego, ale dzieje się gdzieś tam z dala od nas samych, a przy tym budzi w czytelniku poczucie przynależności. “Cesarz” opowiada bowiem przede wszystkim historię człowieka i tego, do czego jest zdolny aby przetrwać.

5/5

Krótko po lekturze “Cesarza” pozwoliłam sobie przedstawić moje wrażenia na temat tej niesamowitej książki: nigdy wcześniej nie trafiłam na tak szczegółową, wielowarstwową konstrukcję opisanej historii jak uczynił to mistrz reportażu, Ryszard Kapuściński!

To co od razu rzuca się w oczy to pomysł na narrację: ludzie ze świty tytułowego “Cesarza”, początkowo z dystansem i wrodzoną, a może wyuczoną powściągliwością, opowiadają o ostatnich miesiącach u władzy Sellasje. Czytelnik z kolejnymi stronami nabiera przekonania, że oszczędność w słowach nie jest tu przypadkowa, sposób sprawowania władzy przez tyrana implikuje prosty fakt: życie i śmierć ludzi zależą od decyzji jednego człowieka, który nie cofnie się przed niczym aby utrzymać swój mały, idealny świat pozorów, gdzie czuje się bezpieczny i każda potencjalna konfrontacja stanowi wyrok śmierci. Dobrze oddaje to cytat z książki:

“"... Ludzie zdawali się nie być w stanie kontrolować rzeczy; rzeczy istniały i przestawały istnieć na swój własny, złośliwy sposób, wymykający się ludziom z rąk. Wszyscy czuli się bezradni wobec pozornie magicznej siły, dzięki której rzeczy autonomicznie pojawiały się i znikały, i nikt nie wiedział, jak tę siłę opanować lub złamać".

Obserwujemy totalny rozpad więzi społecznych, zwrócenie ludzi ku sobie, gdzie każdy człowiek może wejść tylko w rolę sojusznika lub wroga.

“"(...) Nawet rozmowy uległy pogorszeniu, straciły wigor i impet. Rozmowy zaczynały się, ale jakoś nigdy nie chciały się zakończyć. Zawsze osiągały niewidzialny, ale wyczuwalny punkt, po przekroczeniu którego zapadała cisza. Cisza mówiła: Wszystko jest już znane i jasne, ale jasne w sposób niejasny, znane niezgłębione, dominujące przez bycie poza pomocą. Po potwierdzeniu tej prawdy chwilą ciszy rozmowa zmieniła kierunek i przechodziła na inny temat, temat błahy, drugorzędny, z drugiej ręki."


Pragnę uprzedzić jednak wszystkich tych, którzy liczą na prawdy objawione ze strony Kapuścińskiego: człowiek był to mądry, pisarz doskonały, a twórca reportaży w mojej ocenie: najlepszy. Właśnie przez to, że w swojej pracy kierował się maksymą: często pytania są ważniejsze od odpowiedzi. Swoim rozmówcom stwarza szerokie pole do wypowiedzi, żadne z pytań nie ma zawartej w sobie tezy, stanowi raczej metaforyczne zaproszenie do herbaty, powiedzenia tego, co pragnie się wyrazić, zwłaszcza w sytuacji, gdy jedno słowo, jedno zdanie za dużo może stanowić o karze śmierci. I tak dostajemy liczne punkty widzenia, perspektywy opowiedziane przez ludzi z otoczenia Sellasje, i rolą czytelnika jest znaleźć swój własny pogląd na opisywane wydarzenia.

Konwencja tej książki spodoba się przede wszystkim wymagającym czytelnikom, nie sposób bowiem odnieść wrażenia, że powaga miesza się z groteską, hiperbola jako środek artystyczny stanowi interesujący kontrast dla płaskiego, kastowego społeczeństwa Etiopii. Ryszard Kapuściński oddaje głos ludziom, którzy stanowią część dworu tytułowego Cesarza, Ci z kolei na zmianę chwalą i dystansują się od wydarzeń wokół Sellasje, uważny czytelnik z łatwością wyłapie te niuanse.

Polecam gorąco wszystkim spragnionym wiedzy: sam Kapuściński, człowiek pokorny i skromny w swojej naturze, mówił o tej książce, że stanowi opis bezprecedensowego materiału, który od pierwszej chwili wydał mi się wspaniałą historią do przedstawienia czytelnikowi w formie reportażu - bez narzucania określonego punktu widzenia. Efektem tego jest książka, którą czyta się lekko i przyjemnie, a przy tym pozostawia ona w człowieku ślad na całe życie.

4.5/5

Krótko po lekturze “Cesarza” pozwoliłam sobie przedstawić moje wrażenia na temat tej niesamowitej książki: nigdy wcześniej nie trafiłam na tak szczegółową, wielowarstwową konstrukcję opisanej historii jak uczynił to mistrz reportażu, Ryszard Kapuściński!

To co od razu rzuca się w oczy to pomysł na narrację: ludzie ze świty tytułowego “Cesarza”, początkowo z dystansem i wrodzoną, a może wyuczoną powściągliwością, opowiadają o ostatnich miesiącach u władzy Sellasje. Czytelnik z kolejnymi stronami nabiera przekonania, że oszczędność w słowach nie jest tu przypadkowa, sposób sprawowania władzy przez tyrana implikuje prosty fakt: życie i śmierć ludzi zależą od decyzji jednego człowieka, który nie cofnie się przed niczym aby utrzymać swój mały, idealny świat pozorów, gdzie czuje się bezpieczny i każda potencjalna konfrontacja stanowi wyrok śmierci. Dobrze oddaje to cytat z książki:

“"... Ludzie zdawali się nie być w stanie kontrolować rzeczy; rzeczy istniały i przestawały istnieć na swój własny, złośliwy sposób, wymykający się ludziom z rąk. Wszyscy czuli się bezradni wobec pozornie magicznej siły, dzięki której rzeczy autonomicznie pojawiały się i znikały, i nikt nie wiedział, jak tę siłę opanować lub złamać".

Obserwujemy totalny rozpad więzi społecznych, zwrócenie ludzi ku sobie, gdzie każdy człowiek może wejść tylko w rolę sojusznika lub wroga.

“"(...) Nawet rozmowy uległy pogorszeniu, straciły wigor i impet. Rozmowy zaczynały się, ale jakoś nigdy nie chciały się zakończyć. Zawsze osiągały niewidzialny, ale wyczuwalny punkt, po przekroczeniu którego zapadała cisza. Cisza mówiła: Wszystko jest już znane i jasne, ale jasne w sposób niejasny, znane niezgłębione, dominujące przez bycie poza pomocą. Po potwierdzeniu tej prawdy chwilą ciszy rozmowa zmieniła kierunek i przechodziła na inny temat, temat błahy, drugorzędny, z drugiej ręki."


Pragnę uprzedzić jednak wszystkich tych, którzy liczą na prawdy objawione ze strony Kapuścińskiego: człowiek był to mądry, pisarz doskonały, a twórca reportaży w mojej ocenie: najlepszy. Właśnie przez to, że w swojej pracy kierował się maksymą: często pytania są ważniejsze od odpowiedzi. Swoim rozmówcom stwarza szerokie pole do wypowiedzi, żadne z pytań nie ma zawartej w sobie tezy, stanowi raczej metaforyczne zaproszenie do herbaty, powiedzenia tego, co pragnie się wyrazić, zwłaszcza w sytuacji, gdy jedno słowo, jedno zdanie za dużo może stanowić o karze śmierci. I tak dostajemy liczne punkty widzenia, perspektywy opowiedziane przez ludzi z otoczenia Sellasje, i rolą czytelnika jest znaleźć swój własny pogląd na opisywane wydarzenia.

Konwencja tej książki spodoba się przede wszystkim wymagającym czytelnikom, nie sposób bowiem odnieść wrażenia, że powaga miesza się z groteską, hiperbola jako środek artystyczny stanowi interesujący kontrast dla płaskiego, kastowego społeczeństwa Etiopii. Ryszard Kapuściński oddaje głos ludziom, którzy stanowią część dworu tytułowego Cesarza, Ci z kolei na zmianę chwalą i dystansują się od wydarzeń wokół Sellasje, uważny czytelnik z łatwością wyłapie te niuanse.

Polecam gorąco wszystkim spragnionym wiedzy: sam Kapuściński, człowiek pokorny i skromny w swojej naturze, mówił o tej książce, że stanowi opis bezprecedensowego materiału, który od pierwszej chwili wydał mi się wspaniałą historią do przedstawienia czytelnikowi w formie reportażu - bez narzucania określonego punktu widzenia. Efektem tego jest książka, którą czyta się lekko i przyjemnie, a przy tym pozostawia ona w człowieku ślad na całe życie.

4.5/5