Bratnia krew. Walki polsko-kozackie

Od XVI wieku kwestia kozacka stanowiła jedno z największych wyzwań stojących przed państwem Jagiellonów, a później Rzeczpospolitą Obojga Narodów. Kozacy zaporoscy, zamieszkujący Dzikie Pola nad Dnieprem, byli głównie prawosławną ludnością ruskiego pochodzenia. Zajmowali się wojaczką i grabieżą, organizując wyprawy na wybrzeża Morza Czarnego należące do imperium osmańskiego, co nieustannie prowadziło do napięć z tym potężnym sąsiadem.

Władze Rzeczypospolitej starały się z jednej strony podporządkować Kozaków, a z drugiej wykorzystać ich w obronie przeciwko Tatarom, Turkom i Moskwie. Niestety, ograniczone wpływy z podatków nie pozwalały na utrzymanie stałego finansowania tzw. rejestru kozackiego, czyli grupy Kozaków będących na służbie państwowej. Zmniejszanie liczby Kozaków w rejestrze oraz nakładane na nich restrykcje były przyczyną licznych buntów i powstań. Największe z takich powstań, którego przywódcą był Bohdan Chmielnicki, rozpoczęło się w 1648 roku. Konflikt szybko przerodził się w brutalną wojnę, która niemal doprowadziła do upadku polsko-litewskiego państwa.

Polsko-kozackie starcia mocno zakorzeniły się w obu kulturach, tworząc wokół siebie liczne mity i uprzedzenia. Dla Polaków Kozacy byli dzikimi buntownikami, którzy niszczyli i rabowali szlacheckie majątki. Dla Rusinów-Ukraińców były to natomiast bohaterskie powstania przeciwko polskiemu uciskowi i narzucanej religii katolickiej. Konflikt ten ostatecznie przyniósł korzyści Rosji, która zdobyła tereny Ukrainy leżące za Dnieprem, by w XVIII wieku całkowicie podporządkować sobie region kozacki.

Tomasz Bohun i Dariusz Milewski w swojej książce przedstawiają te wydarzenia w sposób przystępny, ukazując kolejne etapy polsko-kozackiego konfliktu. Publikacja jest bogato ilustrowana i zawiera liczne mapy.