Wilk

Moja przygoda z Markiem Hłasko zaczęła się nietypowo. Pamiętacie film „Alo Alo”? Brytyjski serial komediowy przedstawiał losy pewnej zwariowanej społeczności Francuzów w czasie niemieckiej okupacji. Lubiłam ten serial oglądać w towarzystwie mojego taty. Dużo opowiadał o  świecie i była to doskonałą okazją, aby dowiedzieć się czegoś nowego. W jednym z odcinków Rene i spółka ukrywali angielskich lotników. Było i strasznie i śmiesznie jak to w „Alo Alo”, a tata opowiedział mi podobną historię z życia jego ulubionego pisarza: Marka Hłaski. Usłyszałam niezwykłą historię, w której rodzina Hłasków również ukrywała żołnierzy RAF-u i brzmi to z perspektywy czasu jak gotowy scenariusz na polskie „Alo Alo”. Brytyjczycy jak to mają w zwyczaju, nie lubią siedzieć spokojnie i ciągle wokół nich jest głośno. Wiem, o tym dobrze mieszkam w Krakowie i ciągle spotykam mieszkańców Wysp Brytyjskich wokół naszego pięknego rynku w stanie nieważkości. Warszawski rynek nie wydaje mi się równie urokliwy, a to tam żołnierze RAF-u pili na umór i wdawali się w bójki, a państwo Hłaskowie ich szukali po stołecznych melinach z uporem prawdziwych patriotów. Nierzadko za własne pieniądze i butelki wódki wyciągali przybyszy z opresji i być może to wywołało w przyszłym pisarzu poczucie osobliwej bezkarności. Jaki był Marek Hłasko? Na to pytanie mój tata odpowiadał, że był prawdziwym artystą: szalonym i nierozumianym. Jednocześnie genialnym, co z czasem pozwoliło mu stać się głosem całego społeczeństwa. Polski pisarz jawnie sprzeciwiał się komunistom i ostentacyjnie drwił sobie z ich ideologii. Przyszło mu za to zapłacić wysoką cenę: zmarł na emigracji zbyt wcześnie, mając zaledwie 35 lat i tylko dziesięć opublikowanych powieści. Zapisał się w historii jako człowiek pełen tajemnic, te dotyczą m.in. okoliczności jego śmierci oraz powieści „Wilk”, po raz pierwszy wydanej blisko pół wieku po śmierci Marka Hłaski.  

Śmierć Marka Hłaski pozostaje nie do końca wyjaśnioną, podobnie jak niektóre z jego dzieł. „Sonata Marymoncka” oraz „Wilk” to tylko niektóre z niedokończonych opowieści. Obie cechuje ta sama tematyka, stad obie książki długo były postrzegane jako różne wersje tej samej książki. Co więcej, bohaterem obu opowieści jest ten sam człowiek: Rysiek Lewandowski. To, co pozwoliło odróżnić treść jednej powieści od drugiej, to horyzont czasowy przedstawiony przez Marka Hłaskę w dwóch różnych epokach. „Sonata Marymoncka” opowiada o losach Ryska w czasach powojennych, bliskim autorowi i będących tłem jego większości książek, m.in. „Ósmy dzień tygodnia” czy „Piękni dwudziestoletni”. „Wilk” przynosi nas w czasie XX lecia międzywojennego, co jest spora niespodzianka dla wszystkich miłośników twórczości Marka Hłaski. Niektórzy badacze jego twórczości uważali, że „Wilk” stanowi preludium, pierwszą część większej epopei, gdzie „Sonata Marymoncka” miała być jej kontynuacją. Trudno z perspektywy czasy rozstrzygnąć, jakie intencje kierowały Markiem Hłasko w obu wymienionych dziełach. Warto jednak podkreślić, że jest to Hłasko w najlepszej formie. Czyli jakiej? Skupionej na losie zwykłych ludzi. Polski pisarz rzadko uciekał od tego tematu, z czasem jednak pochłonięty zachodnim splendorem udanie ukrywał się przed własnymi, bolesnymi wspomnieniami. Część z nich stała się bliska bohaterowie powieści „Wilk”, Ryśkowi Lewandowskiemu.  

Rysiek Mieszka na Marymoncie. Nie wiecie, gdzie to jest? Miałam okazje być u znajomej w Warszawie, na Marymoncie jest pętla tramwajowa. Wyobraźcie sobie: PĘTLA TRAMWAJOWA W WARSZAWIE. Mówiąc inaczej: koniec świata. Marymont został zbudowany jako osiedle typowo robotnicze. Ludzie mieli tam wstawać rano do pracy, potem pracować, wracać z pracy i spać. Rysiek Lewandowski ma aż dwa łóżka w swoim domu, nie dajcie się jednak zwieść. Podobnie jak wielu jego znajomych i nieznajomych sąsiadów, nie ma co jeść, nie ma gdzie pracować, a wiary i nadziei w lepsze jutro brakuje. Marymontem rządzi „prawo silniejszego”, a ludzie często stosują przemoc dla doraźnych korzyści. Nie chodzi nawet o ratowanie bliskich, ale zorganizowanie środków na libację alkoholową i możliwość zapomnienia na chwile o szarej rzeczywistości. Na tym tle Rysiek wydaje się idealistom. Kiedyś zapatrzony w amerykańskie westerny, obecnie skupiony na poszukiwaniu sensu życia w granicach Marymontu. Pewnego dnia poznaje Janka Rączyna. Zaprzyjaźniają się i udają razem na organizowany przez Janka manifest ku chwale socjalistycznej rewolucji. Niebawem Józef Stalin ogłasza wiadomość o rozwiązaniu Komunistycznej Partii Polski. Skończył się pewien etap w historii. Skończyła się również wiara Ryska, że ideały komunistyczne wypełnia w nim pustkę, która bez powodzenia próbował zasypać cale swoje życie. To nie koniec, choć przygotujcie się na otwarte zakończenie. Marek Hłasko innych nie znał.  

Co powieść „Wilk” może zaoferować współczesnemu czytelnikowi? Nową perspektywę. Marek Hłasko opisuje rzeczywistość, w której ludzie nie mają nic, a mimo to każdy z nich na swój sposób szuka jakichś ideałów. Dla niektórych z nich namiastką życia jest alkoholowa libacja, dla innych z kolei, jak główny bohater powieści, potrzeba głębszego sensu w życiu. 50 lat po śmierci Marka Hłaski Polska jest krajem, gdzie ludzi martwi inflacja, ale nie dostępność podstawowych artykułów w sklepach. I tak jak w czasach opisanych przez autora, niektórym wystarczy cieszyć się życiem, a inni szukają w nim ukrytego znaczenia. Marek Hłasko umieszcza ważne wskazówki w tym zakresie pomiędzy słowami powieści „Wilk”. Polecam książkę szczególnie czytelnikom zainteresowanym powieściami psychologicznymi. Choć twórczość Marka Hłaski identyfikowana jest raczej jako literatura piękna, osobiście dostrzegam w niej niezwykle studium nad naturą człowieka. Być może łatwiej było ja dostrzec pół wieku temu, gdy ludzie nie mieli nic i częściej dawali upust swoich skrywanym instynktom, obecnie często skrywanych pod osłoną moralności. Nawet wtedy wymagało to jednak geniuszu w posługiwaniu się piórem, aby nazwać rzeczy, o których wszyscy wokół wiedzieli. Marek Hłasko ów talent niewątpliwie posiadał.  

Polecam również zapoznać się z okolicznościami, w jakich książka „Wilk” została wydana przez Wydawnictwo Iskry. Dla fanów Marka Hłaski niespodzianką będzie fakt, że to właśnie z Wydawnictwem Iskry Marek Hłasko współpracował w przeszłości. Pracownicy wydawnictwa po latach pracy nad tekstem w końcu znaleźli jego fragmenty i złożyli w jedną całość. Powieść „Wilk” nie jest Świętym Grałem dla zrozumienia Marka Hłaski, niewątpliwie jednak stanowi kolejny argument w dyskusji: czy Marek Hłasko wybitnym pisarzem był?

Marek Hłasko to postać owiana tajemnicą, której okoliczności śmierci po dziś dzień nie zostały wyjaśnione. To również autor kilku powieści i kilkudziesięciu opowiadań, przez jednych kochany i uwielbiany, przez innych z kolei postrzegany jako awanturnik i pijak. Czytanie powieści Marka Hłaski nie wymaga znajomości jego życiorysu, niemniej świadomość w tym zakresie pozwala inaczej spojrzeć na twórczość polskiego pisarza. Dobrym przykładem jest tu książka „Wilk”, napisana przez Marka Hłaskę jako pierwsza w chronologi, a jednocześnie... wydana jako ostatnia. Skąd ten dysonans?  

Marek Hłasko urodził się w 1934 roku. Pięć lat później wybuchła II Wojna Światowa i zmarł ojciec przyszłego pisarza, co jakiś czas później autor książki „Wilk. Wydanie Krytyczne” podsumował słowami: wtedy skończyło się moje dzieciństwo. Mieszkał m.in. we Wrocławiu i Warszawie, a każde z tych miast znalazło swoje odbicie w twórczości polskiego pisarza. Twórczość początkowo wymierzonej przeciwko władzom komunistycznym, jawnie i ostentacyjnie wyśmiewającej absurdy komunistycznego, nowego porządku w Polsce po zakończeniu II Wojny Światowej. W wieku 16 lat podjął pracy przy ścince drzewa w Kotlinie Kłodzkiej, a okoliczności jej wykonywania zostały znakomicie opisane w książce „Następny do raju”. Tytuł powieści nawiązywał do częstych wypadków, jakim ulegali pracownicy wykonujący pracę w skrajnie niebezpiecznych warunkach.  

Powieść „Wilk”nie jest najlepszym dziełem w twórczości Marka Hłaski. Polski pisarz napisał swoją pierwszą książkę w wieku zaledwie 17 lat. Był to rok 1953, wyznaczający nowy etap w historii PRL-u. Śmierć Józefa Stalina wywołała spore poruszenie w Polsce, a rzad Władysława Gomułki postrzegał to jako szansę do stworzenia nowych fundamentów socrealizmu. Literatura, czy szerzej sztuka, stanowiły dla komunistów powód do troski: wszechobecna cenzura brała na celownik młodych artystów, zabijając w zarodku ich talent wymykający się głoszonym przez komunistów ideałom. Marek Hłasko z czasem stał się wrogiem nr 1 rządu Władysława Gomułki. Zanim jednak świat zachwycił się powieściami „Piękni dwudziestoletni” czy „Ósmy dzień tygodnia”, Marek Hłasko wydał m.in. „Sonatę Marymoncką” i wspomnianego „Wilka”. Obie powieści długi czas pozostawały do siebie w takim stopniu zbliżone, że w ocenie badaczy twórczości polskiego autora były postrzegane jako różne wersje tej samej opowieści!  

„Wilk” opisuje losy Ryska Lewandowskiego, zamieszkującego warszawski Marymont. Jest to dzielna typowo robotnicza, gdzie bieda i ubóstwo dotykają wszystkich bez wyjątku. Niektórzy poddają się otaczającej ich rzeczywistości, inni z kolei radzą sobie, jak potrafią, często  sięgając po przemoc, aby dostać, to czego pragną. Głownie jedzenia i butów. Głód i zimno panosza się po Marymoncie, gdzie Rysiek Lewandowski szuka sensu dla swojego życia. W czasach dzieciństwa chciał być jak bohaterowie westernów gnający na zachód samotnie i wprowadzający swoje porządki oparte na sprawiedliwości i trosce o uciśnionych. Brzmi idealistycznie? Cóż, taki właśnie obraz głównego bohatera przedstawia nam w swojej powieści Marek Hłasko. Zycie Ryska zmienia się, gdy poznaje jednego z członków komunistycznej młodzieżówki. Marek Hłasko raz na zawsze rozprawia się z mitem, że wiara w sowiecki system może podnieść z kolan zmęczone wojną społeczeństwo. Uwagę zwraca przede wszystkim niezwykłą dbałość o topografię stolicy. Niektóre z ulic zachowały swoją nazwę, inne z kolei uległy zmianie. Z powodzeniem można jednak uznać, powieść „Wilk” za świadectwo dziejów Warszawa z okresu międzywojennego. To jednocześnie intrygujące i zaskakujące, ponieważ Marek Hłasko zdecydowanie częściej opisywał czasy mu współczesne. Jaki pomysł kryl się za pomysłem przeniesienia akcji do lat wcześniejszych, kiedy autora nie było jeszcze na świecie? Niektórzy zwracają uwagę, że powodem takiego stanu rzeczy była potrzeba ucieczki przed komunistyczną cenzurą.  

„Wilk. Wydanie Krytyczne” to rozszerzona, naukowa wersja pierwszej powieści Marka Hłaski. Opatrzona dodatkowym komentarzem, pozwala lepiej zrozumieć motywy polskiego pisarza oraz okoliczności tworzenia opowieści o Ryśku Lewandowskim. Bohater ten pojawia się również we wspomnianej już „Sonacie Marymonckiej”, wydaje się jednak kimś zupełnie innym, inne pozostaje również tło historyczne, mające miejsce około dwóch dekad po „Wilku”.  

Polecam książkę „Wilk. Wydanie Krytyczne” nie tylko oddanym miłośnikom twórczości Marka Hłaski, ale przede wszystkim czytelnikom zainteresowanym literaturą bardzo piękną w rodzimym wydaniu!

Marek Hłasko urósł do miana legendy swoich czasów. Buntownicza, nonkonformistyczna postawa polskiego pisarza pozwoliła mu zyskać w równym stopniu zwolenników co przeciwników. Ci pierwsi podkreślali wyjątkowy talent Marka Hłaski do opisywania otaczającej pisarza rzeczywistości. Bez fałszu, zbędnych ozdobników czy wpisywania się w oczekiwania komunistycznej cenzury. Z kolei przeciwników twórczości Marka Hłaski należy szukać przede wszystkim we władzach partyjnych. Tych samych, które w przeszłości dały szansę młodego pisarzowi na rozwijanie swojego talentu. Kto wie, być może był to jeden z największych błędów PRL-u, choć historia Marka Hłaski nie kończy się happyendem. Zmarł zaledwie w wieku 35 lat. Oficjalnie powodem śmierci pisarza było przedawkowanie alkoholu i środków nasennych. Dla miłośników twórczości Marka Hłaski podobne okoliczności mogą wydawać się typowe dla sposobu, w jaki Marek Hłasko prowadził się za życia. Lubił pić wódkę, bez namysłu dawał w mordę, a przy tym był niezwykle wrażliwym i kruchym mężczyzną.  

Powieść „Wilk. Wydanie Krytyczne” to wydana w 2015 roku książka przedstawiająca pierwszą z powieści w dorobku Marka Hłaski. „Wydanie krytyczne” obejmuje rys historyczny oraz interpretację niektórych fragmentów powieści polskiego pisarza. Autor napisał „Wilka” w 1953 roku i był w owym czasie jeszcze nastolatkiem. Właściwie nic wtedy nie wskazywało na krótką, ale intensywną karierę pisarza. Marek Hłasko pochodził co prawda z inteligenckiej rodziny, ale wychowywał się i czerpał wzorce z ulic Wrocławia i Warszawy. Matka była urzędniczką, ojciec prawnikiem, tymczasem młody Hłasko od maleńkości musiał walczyć o swoje. Wśród dwóch legendarnych anegdot dotyczących polskiego pisarza, warto przytoczyć dwie – obie zresztą pozostają związane z „Wilkiem”.  

Marek Hłasko, gdy miał dwa lata, został podany do chrztu. Późno, ale tez czasy były inne niż obecnie. Większość ludzi w 1936 roku miała już świadomość nieuchronnej wojny z III Rzeszą. Zapytany na chrzcie, czy wyrzeka się złego ducha, rezolutny młodzież kilkukrotnie odpowiedział, że nie. Nie była to odpowiedź, jakiej spodziewał się duchowny, stąd też początkowo młodego Hłaskę próbowano przekonać, a z czasem również mu grożono! W końcu poddał się, wyrzekł się złego ducha i... być może był to pierwszy raz w życiu przyszłego pisarza, kiedy poszedł na kompromisy. Nie robił tego później w ramach swojej twórczości, choć niektórzy wskazują, że powieść „Wilk” wskazuje na coś zupełnie innego. W pierwszej połowie lat 50’ XX wieku młody Hłasko wiedział już, że pisanie sprawia mu przyjemność. Komunistyczna cenzura wymagała jednak konformizmu, a taka postawa nie znajdywała w oczach polskiego pisarza uznania. Czy jest możliwe, że powieść „Wilk” zniknęła w szufladzie Marka Hłaski, ponieważ zbyt otwarcie krytykowała jej treścią władze komunistyczne? Wiele na to wskazuje, ponieważ młody pisarz pozostawał wtedy na łasce i niełasce swoich przełożonych. Dostał angaż w „Trybunie Ludu”, dzienniku społeczno-politycznym. Dlaczego powieść „Wilk” mogła ściągnąć na autora kłopoty?  

Marek Hłasko w swoim pierwszym dziele zaskakuje. Twórczość polskiego pisarza bywa słusznie kojarzona z późnymi latami 50’ i 60’, gdzie rozprawiał się z komunistyczna ideologia i udanie punktował jej manipulacje. Wówczas to mówienie o tym, jak jest, było postrzegane jako defetyzm, tymczasem miliony Polskich obywateli pozostawało bez pracy i nie miało czym nakarmić swoich dzieci. Być może dlatego, Marek Hłasko przeniósł akcje swojej książki do czasów XX lecia międzywojennego. Głównym bohaterem książki „Wilk. Wydanie Krytyczne” jest Ryszard Lewandowski, młody chłopak zamieszkujący warszawski Marymont. Byłam jakiś czas temu w Warszawie, byłam nawet na Marymoncie i z perspektywy czasu nie mogę uwierzyć, że północna dzielnica stolicy naszego kraju sto lat temu przypominała totalne slamsy znane z krajów III świata. Ryszard, a właściwie Rysiek, to jeden z wielu młodych ludzi bez perspektyw. Nie ma co jeść, nie ma się, w co ubrać, szuka ucieczki od rzeczywistości, która stopniowo drenuje ludzi i „wysusza” ich, jak opisuje Marek Hłasko. Rysiek szuka impulsu, który nada jego życiu sens. Kiedyś chciał być jak bohaterowie westernów, później imponowali mu lokalni przestępcy, a z czasem zwrócił swoje oczy ku manifestom komunistycznym. Szerokie spectrum zainteresowań: od kapitalistycznych samotnych jeźdźców, po zbiorowe natchnienie manifestującego proletariatu to sposób na symboliczne ukazanie miotania się młodych ludzi w niepodległej Polsce. Obraz to zgoła odmienny od tego, do czego nas przyzwyczajono na lekcjach historii. Niepodległa Polska to idea, na którą lubimy się powoływać, jednak rzadko zdajemy sobie sprawę, czym owa rzeczywistość naprawdę się charakteryzowała. Przyznaje, podczas czytania książki „Wilk” zrozumiałam, jak wielki skok cywilizacyjny stał się udziałem Polski w ciągu ostatnich dekad. Marek Hłasko opisuje świat Marymontu, gdzie tylko szczury były grube. Tymczasem aktualnie co raz więcej mówi się o tym, że otyłość to choroba XXI wieku.  

Podczas jednego z wieczorów organizowanych przez Instytut Literacki w Paryżu miała miejsce niezwykła scena. Marek Hłasko mieszkał już wtedy poza granicami kraju i nic nie wskazywało na możliwy powrót do Polski. Podpuszczany przez  Zygmunta Hertza, autor „Wilka” zgodził się odczytać jedno ze swoich opowiadań. Według relacji świadków czytał przez 45 minut i zachwycił literackie audytorium. Następnego dnia Zygmunt Hertz sięgnął po zeszyt Hłaski i zobaczył tam puste strony. Pisarz zmyślił cala historię i zrobił to tak naturalnie, że nikt się nie zorientował. Powieść „Wilk” udanie nawiązuje do wspomnianej wyżej anegdoty. Mimo upływu lat trudno jednoznacznie ocenić, jakie motywy przyświecały autorowi książki przy jej tworzeniu. Tym bardziej należy docenić możliwość zapoznania się z treścią książki „Wilk. Wydanie Krytyczne”. Naukowe opracowanie umożliwia pełniejsze zrozumienie treści pierwszej powieści Marka Hłaski. Człowieka równie skomplikowanego i tajemniczego co okoliczności napisania i wydania powieści "Wilk". 

Marek Hłasko to jeden z tych autorów, których nie czyta się przypadkiem. Wiele ryzykujesz drogi czytelniku, jeśli nie wiesz, z kim masz do czynienia. Polski pisarz słynął ze swojego porywczego charakteru, nierzadko wdawał się w bójki i często na drugi nic nie pamiętał. Dość powiedzieć, że według relacji świadków, zaliczkę, jaką otrzymał na poczet powieści „Wilk”, w całości przepił i bawił się przy tym znakomicie. Tekst książki wrzucił do szuflady i przez kolejne miesiące do niej nie wracał. Taki był Marek Hłasko i choć sięganie po jego twórczość nie naraża nas na pijackie awantury, trzeba być przygotowanym na czytanie o takowych. Alkohol jako ucieczką przed rzeczywistością? Niektórzy nawet dziś podają takie argumenty. Marek Hłasko nie uciekał, a przynajmniej sam nigdy by się do tego nie przyznał. Uważamy za wschodnioeuropejskiego Jamesa Deana, rozkochiwał w sobie kobiety, krytykom dawał w mordę, a pieniądze za książki przepijał. Był przy tym człowiekiem wrażliwym, skrytym i raczej wycofanym. Tak opisują go przyjaciele, których Marek Hłasko nie miał wielu. Z czasem, gdy zyskał na popularności, wydawał się jeszcze bardziej oporny na bycie częścią świata. Choć potrafił z tego świata czerpać pełnymi garściami, zachowywał przy tym swoja indywidualność i wyjątkowy styl. Ten ostatni widoczny jest m.in. w książce „Wilk”. 

Powieść „Wilk” stanowi jeden z wielu elementów skomplikowanego życiorysu Marka Hłaski. Skomplikowane jak jego charakter, skory do przemocy, awanturniczy, a przy tym niezwykle utalentowany w zakresie posługiwania się słowem pisanym. Dlaczego zatem autor „Wilka” nie jest stawiany w jednym rzędzie z Mickiewiczem czy Sienkiewiczem? Bez wątpienia zasłynął raczej z krótkich opowiadań aniżeli narodowych epopei, ale nie to w mojej ocenie przesadza o mgle zapomnienia, jaka spowiła Marka Hłaskę w ostatnich latach. Polska się rozwija, Polacy z roku na rok poprawiają poziom swojego życia. Komu chce się dzisiaj czytać o ciężkim losie powojennej Polski? Jeśli nie jesteście ów tematyką zainteresowani, to książka „Wilk” stanowi małą niespodziankę. Autor znany z jawnej krytyki socjalizmu, tym razem przenosi nas do czasów XX lecia międzywojennego. Komunizm już istnieje, ale jego opary dopiero unoszą się nad pierwszymi ofiarami rewolucji październikowej. Dla Polski to czas odbudowy reformy gospodarcze pchnęły kraj w kierunku rozwoju, a radość związana z odzyskaniem niepodległości wciąż wywoływała entuzjazm i napędzała pozytywną koniunkturę. A jeśli przyjrzeć się bliżej? Bliżej, czyli spojrzeć na mały fragment Warszawy. Tłem dla powieści „Wilk” pozostaje Marymont, jedna z dzielnic zlokalizowanych na północnym wschodzie stolicy naszego kraju. Co ciekawe, imieniem Marka Hłaski nazwano tam jedną z ulic. Wracając jednak do książki „Wilk”: bohaterem jest Rysiem Lewandowski, młody mężczyzna wywodzący się z klasy robotniczej. Mój wujek mawiał, że wszystkie Ryski to fajne chłopaki, może dlatego, że sam miał tak na imię. Jaka postacią Jest Rysiek z książki „Wilk”? Rozciągnięta niczym masło na zbyt wielu kanapkach. Bohater powieści Marka Hłaski to człowiek poszukujący sensu w życiu i jednocześnie doskonale studium przypadku dla wszystkich współczesnych coachów. Hasła typu „Świata nie zmienisz, ale siebie możesz”, dobrze opisują postawę Ryska Lewandowskiego. Chłopak ma poczucie bezsensu otaczającej go rzeczywistości, każdego dnia widzi ludzi, którzy podejmują walkę o przetrwanie, jednak sam oczekuje od życia czegoś więcej. Najgrubsze na dzielnicy są szczury, reszta mieszkańców Marymontu często wybiera pomiędzy alkoholem i jedzeniem. Poranki Ryska Lewandowskiego nie są lepsze, aniżeli jego dni: mieszka w ciasnym mieszkaniu z dwoma łóżkami, szafą i taboretem. Dużo marzy. O czym? Kiedyś chciał być jak kowboje w amerykańskich filmach. Później chciał być jak inni przestępcy na Marymoncie, siłą i sprytem zdobywający to, czego pragną, ale szybko uznał, że to również nie jego droga w życiu. Pewnego dnia Rysiek spotyka nieznajomego i wkrótce przyjdzie mu po raz kolejny zmierzyć się z wielkim rozczarowaniem. Nie pierwszy raz, ale czy ostatni?  

Książka „Wilk” to panorama minionych czasów, gdzie nad niepodległą Polską unosił się duch wielkich nadziei, jednak poszczególne grupy społeczne pozostawały wykluczone i zdane tylko na siebie. Wstrząsający portret Ryska Lewandowskiego nawiązuje do osobowości autora. Mark Hłasko cale swoje życie szukał autorytetów i ideałów, którym mógłby hołdować i znaleźć w nich ukojenie dla swojej niespokojnej duszy. Tym samym książka „Wilk” to ważny głos w debacie na temat tego, jakim człowiekiem był Marek Hłasko. Że był pisarzem genialnym, nie będę przekonywać. Przekonajcie się sami, powieść „Wilk” to świetny początek romansu z polskim pisarzem, którego spojrzenie nie jednej z nas odebrałoby mowę.