Rosja nie zagranica. Zabrali nam Rosję... powieść-idylla

Książka, wyróżniona prestiżową nagrodą Bookerem Dziesięciolecia w Rosji, przenosi czytelnika w nostalgiczne czasy przedrewolucyjnej Rosji, kiedy kraj ten tętnił życiem kulturalnym, naukowym i duchowym, zanim rewolucja bolszewicka zniszczyła wiele z tych wartości. Autor, wykorzystując narrację w trzeciej osobie, która płynnie przechodzi w pierwszoosobową, maluje obraz życia rosyjskiej inteligencji i arystokracji, zwanej w tekście białą kością. Rodzina Czudakowów, w książce przedstawiona jako Sawwinowie-Striemouchowowie, to specprzesiedleńcy z połowy XX wieku, którzy zamieszkiwali niewielkie miasteczko Czebaczyńsk w Kazachstanie, obecnie znane jako Szczczuczyńsk.

Ta opowieść jest hołdem dla życia w zgodzie z przyrodą oraz woli przetrwania w trudnych warunkach zesłania. Opisuje siłę ludzkiego ducha i serca w czasach, gdy każdemu groziła możliwość zesłania do łagru. Autor zwraca uwagę na debaty dotyczące tego, kto najlepiej radził sobie z takimi przeciwnościami. Bratanek hrabiego Stenboka-Fermora, mający doświadczenie dziesięciu lat w łagrze o zaostrzonym rygorze, twierdził, że to właśnie biała kość najlepiej przetrwała. Według niego arystokracja, mimo luksusowego życia, posiadała bogate życie wewnętrzne, które pozwalało im lepiej znosić trudne chwile, w przeciwieństwie do zwykłych chłopów i robotników, którzy nie mieli podobnych wspomnień ani przemyśleń.

Aleksander Czudakow (1938-2005), znany rosyjski literaturoznawca i badacz twórczości Antoniego Czechowa, jest laureatem Rosyjskiej Nagrody Bookera za pierwsze dziesięciolecie XXI wieku. Jego przodkowie mieli związki rodzinne z Marią Skłodowską-Curie. Słowo wstępne do polskiego wydania książki napisała jego żona, prof. Marietta Omarowna Czudakowa, również literaturoznawczyni i członkini Akademii Europejskiej. Książka stanowi drugą pozycję w serii "Rosja nie zagranica".