O przyjaźni

Przyjaźń odgrywa kluczową rolę w pełnym rozwoju człowieka, włączając aspekt duchowy. Temat ten fascynował autorów już w czasach starożytnych, a w późniejszych wiekach zyskali nim zainteresowanie także Ojcowie Kościoła, tacy jak Klemens Aleksandryjski, Jan Chryzostom, Ambroży, Hieronim czy Augustyn. Co ciekawe, aż do momentu, gdy Jan Kasjan podjął się napisania osobnej rozprawy o przyjaźni, chrześcijańscy autorzy niewiele jej poświęcili uwagi. Inne znaczące dzieło tego rodzaju pojawiło się w XII wieku za sprawą Aelreda z Rievaulx, cysterskiego opata żyjącego w latach 1110-1167.

Według Kasjana, przyjaźń to specyficzna forma relacji międzyludzkiej, wyróżniająca się trwałością i moralnością. Jest to rodzaj „obfitszej miłości”, której celem jest osiągnięcie cnoty niezbędnej do dalszego, ostatecznego celu, jakim jest zbawienie. W swoich rozważaniach, w Rozmowach XVI, Kasjan początkowo przedstawia przyjaźń jako zasadę naturalnego porządku, gdzie istoty lgną do siebie z racji podobieństwa. Jednak w dalszych częściach analizuje ją w jej idealnej formie – jako relację opartą na wzajemnej doskonałości i cnocie.

Unikalność traktatu Kasjana polega na zaprezentowaniu przyjaźni, której fundamentem jest miłość Boża obfita w sercach dzięki Duchowi Świętemu, jak to opisuje List do Rzymian 5,5. Ta miłość przybiera formę „uporządkowanej miłości” z Pieśni nad Pieśniami (Pnp 2, 4 LXX), co stanowi nowatorskie podejście do tego zagadnienia.