Nacjonalizm i „kwestia żydowska” w Rumunii lat trzydziestych XX wieku

Volovici dogłębnie bada zjawisko, które przez wiele dekad miało wpływ na rumuńską rzeczywistość, pozostając jednocześnie nieopisywane z powodu specyficznego kontekstu historycznego i politycznego. Jego analizy jednoznacznie pokazują, że rumuński antysemityzm nie był wyłącznie ideologiczną konstrukcją - stanowił również swego rodzaju społeczno-kulturową aurę, która przenikała do niemal wszystkich sfer życia publicznego. Dominującą postawą prawosławnej większości wobec społeczności żydowskiej była niechęć, podejrzliwość i wrogość. Chociaż przez wiele lat nie prowadziło to do bezpośredniej przemocy fizycznej, systematycznie zatruwało to atmosferę społeczną, co ostatecznie doprowadziło do przyjęcia antysemickiego ustawodawstwa tuż przed wybuchem wojny.

Z perspektywy polskiego czytelnika, zaskakująca może być rola, jaką w kształtowaniu tych postaw odegrali wpływowi intelektualiści tacy jak Emil Cioran i Mircea Eliade. Autor wskazuje: Podczas pewnej publicznej dyskusji zasugerowano, że powinienem zająć się także innymi intelektualistami, którzy byli przeciwstawni antysemityzmowi i konsekwentnie podtrzymywali demokratyczne wartości. Ci ostatni rzeczywiście byli w większości, ale mnie interesują okoliczności, które sprzyjały narodzinom tej choroby, jej objawy oraz przyczyny jej rozprzestrzeniania się.

Nawet w najtrudniejszych okresach, intelektualiści z jasno określonymi antysemickimi poglądami pozostawali w Rumunii w mniejszości. Jednak zastanawiam się, dlaczego to właśnie ta mniejszość zdominowała debatę ideologiczną i polityczną wokół kwestii żydowskiej oraz propozycji jej rozwiązania.