Marsz Białorusi

Sprawa Andrzeja Poczobuta slusznie bulwersuje opinię publiczną w Polsce i Unii Europejskiej. Znany dziennikarz i opozycjonista spedzil w arszcie bualkoruskim ostatnie dwa lata swojego zycia. Niedawno zostal skazany przez sad w Grodnie na 8 lat ciezkiej kolonii karnej. Za co? Jak przekonuje bialoruska prokratora, zarzuty stawiane Andrzejowi Poczobotuwi są powazne i sprwoaqdzają się m.in do “podzegania do nienawisci”. Co wiecej, lokalne sluzby KGB uznają skazanego za jedną z osob, które jak to opisano, “mają do czynienia z dzialnoscia terrorystyczną”. W nastepstwie wspomnianego wyzej wyroku, Ministestwo SPraw Zagranicznych RP zamknelo przejscie z Bialorusią, a wladze w Minsku wydalily polskich dyplomatów m.in z placowek w Grodnie i Minsku. Trudno o bardziej przerazający krajobraz trudnych i skomplikowanych relacji dyplomatycznych pomiedzy oboma krajami. Aby zrozumiec geneze tych wydarzen, warto zapoznac się z monografia pod tytułem „Marsz Białorusi". Dzielo opublikowane w 2021 roku nakladem wycanicwa Ośrodek Karta stanowi udaną próbe sytnezy w temacie najwiekszych białoruskich protestów w historii Minska, które w przyszlosci mogą stanowic fundament, na którym wykuwało się na oczach swiata spoleczenstwo obywatelskie Bialorusi. Czy kraj w przeszlosci silnie powiazany spolezesnie, gospodarczo i politycznie z Rosją jest gotow, aby dumnie i odwaznie zerwac się z lanccha Moskwy na rzecz wartosci bliskich zachodnim spoleczenstom?  

Wspomniany na wstepie ANdrzej Poczobut to symbol represji osrodka wladzy w Minsku, którym niepodzielnie i samodzielnie dyryguje Aleksander Lukaszenko od 1994 roku, kiedy to pierwszy raz wygrał wyboru na urzad głowy panstwa bialoruskiego. Już dwa lata póżniej Aleksander Lukaszenko rozpisal referendum, gdzie pytano o mozliwosc korzystania z nieograniczonego prawa biernego w przedmiocie kandydowania na urzad prezydenta Reubliki Bialorusi. Niesposob z perspektywy czasu powiedziec w jakim stopniu i czy w ogole tamte wybory byly falszowane. Wiadomo jednak, jak wyjasniania autorzy ksiazki „Marsz Białorusi", że już w pierwszej dekadzie XXI wieku Aleksander Lukaszeknko “istotnie” wpływał na wyniki wyborow prezydenckich. Jak bardzo? Szacuje się, ze zfałszowanych głoso moglo być około 10%. To nie duzo, jeśli wciąż pod uwage, ze przez długi czas zwolennicy Aleksandra Lukaszenki miely znaczną przewagę w spoleczenstwie bialoruskim. Co ciekawe, gospodarz palaców w Minsku przez blisko czterdziestoletnia, nieprzerwana kadencję na stanowisku Prezydetna Bialorusi, wielokrotnie zmienial zdanie i opowiadal się raz za integracja z Rosją, a innym razem za nowym otwarciem z zachodem. Duzo zalezalo od nastrojow spolecznych i wydaje się, jak przekonujaco opisują to autorzy ksiazki „Marsz Białorusi", że po raz pierwszy niedocenil skali opozycji w Bialorusi u progu 202o roku. Obywatele Bialorusi, zmeczeni fatalna sytuacja gospodarcza w kraju wynikajaaca m,.in z braku koordynacji w walce z pademią Covid-19, przestali wierzyc w model rozwoju proponowany przez Aleksandra Lukaszenkę. Dośc powiedziec, ze w wystapieniach publicznych prezydent Bialorusi jawnie sugerowal, ze najlepszym lekarstwem na wirusa jest... 50 g wódki. Brak sprawnych rozwiazan w zakeresie walki z pandemia oraz brak pomyslu na adaptacje do nowych warunkow geopolitycznych u progu trzeciej dekady XXI wieku obudzil w obywatelach Bialorusi potrzebę najwiekszych protestów w histori tego kraju. Okazalo sie, ze spoleczenstwu bialoruskiemu nie wystarczyla już ciepla woda w kranie i skromne, ale bezpieczne zyie gdzies na polnoc od bagien Polesia. Podobną drogę w przeszłosci przeszły m.in Polska, Panstwa Bałtyckie czy też Czechy, Słowacja, Wegry i Rumunia. Czas na Białorus, a jej emenacypacia z rąk Federacji Rosyjskiej to krok w kierunku bezpiecznej Europy, jak wyjasniają autorzy monografi „Marsz Białorusi".  

Nie ma zbyt wielu przykladów fachowej literatury faktu w zakresie wspolczesnej Bialorusi. To obszar owiany tajemnica, skutecznie izoolowany przez prezydenta Bialorusi od reszty swiata. Protesty jakie miały miejsce w Minsku w 2020 roku stanowi w ocenie autorow ksiazki „Marsz Białorusi" punkt zwrotny w historii najnowszej wschodniego sasiada Polski. Należy się spodziewac, ze w kolejnych latach wladze w Minsku będą poddawane jeszcze silniejszej korozji ze stony powstającego na Bialorusi spoleczenstwa obywatelskiego. W bardziej ponurym scenariuszu, opozycjonisci wyjada z kraju, a Bialorus stanie sie panstwem w rownym stopniu unitarnym w zakresie nastroow spolecznych, co biednym i skazanym na trwale uzalezenienie do Federacji Rosyjskiej. Istnieje również trzeci scenariusz, najlpszy i najmniej realistyczny w kontekscie obecnej sytucji geopolitycznej na swiecie. Czy możliwe są obrady “Okrągłego stolu” na Bialorusi jak mialo to miejsce w Polsce w 1989 roku? Zdaniem autorow ksiazki „Marsz Białorusi", podzielone spolecenstwo naszego wschodniego sasiada czekają w kolejnych latach epokowe wydarzenia, zapoczatkowane bezprecedensowymi protestami z polowy 2020 roku. 

I jeszcze na koniec cytat z wypowidzi jednego z protestujacych. Autorzy publikacji przytaczają wypowiedz Maksima Koroszina, który opisał jak wyglądało zatrzymanie przez fukcjonariuszy białoruskiej KGB: “ (…) bili do nieprzytomnosci, dalej podali amoniak, aby ocucic. Kilka minut poźniej znow bili. Brakowalo mi powietrza przez atak astmy, a oni nie przestawali bic. Zaczałem sie dusic”. 

19 lutego br. Na kanale Historia Realna biezacą sytuacji Białorusi na arenie miedzynarodowej komentowal ekspert ds. wschodnich, Marek Budzisz. W ocenie polskiego geopolityka nie ulega watpliwosci, ze status wolnej i dekomratycznej Bialorusi decydje o architekturze bezpieczenstwa w regionie Europy Srodkowo-Wschodniej. Tyle, ze jak zauwazył Marek Budzisz, Bialorus nie wykorzystała szansy na stworzenie spoleczenstwa dekomratycznego. Owa szansa pojawiła się w połowie 2020 roku, kiedy za nasza wschodnią granicą miałyt miejsce protesty w związku z falszowaniem wynikow wyborow precydenckich. Temat ten wydał mi się szczególnie interesujący obecnie, kiedy kazdego tygodnia w mediach głownego nurtu toczy się debata nad rolą Białorusi w konflikcie pomiedzy Rosją i Ukrainą. Do tej pory uwazałem, ze Bialorus po cichu, ale jednak wspiera Rosję i udostepnia swoja infrastryukturę wojskową. Prawda wydaje się jednak bardziej zlozona, ponieważ jednoczesnie Ukraina zabiega o łagodne traktowanie Minska w przedmiocie kolejnych, zachodnich sanckji. Aby zrozumiec lepiej sytuację na Bialorusi, sięgnałem po lekturę ksiązki „Marsz Białorusi", wydacen nakladem wydanictwa Ośrodek Karta w 2021 roku. Jest to praca zbiorowa o wyraznym, naukowym charakterze, jednak przedstawiona jezykiem przystepnym, zrozumiałym nawet dla laików w dziedzinie białorskiej panstwowosci.  

 Monografia pod tytułem „Marsz Białorusi" ukazała się w 2021 roku, kilka miesiecy po wyborach prozydenckich na Biakłorusi. ( sierpnia ogłoszono wyniki: ponad 80% wszystkich głosów zdobył sprawujący urzad prezydetna Bialorusi Aleksandr Lukaszenko, niepodzielnie rzadzacy krajem od 1994 roku. Kandydatka opozycji, Swiatłana Cichanouska, uzksyała 10% wszystkich głosow. Wyniki te uznano za sfałszowane, a liczne protesty i demonstracje jakie przetoczyły się w połowie 2020 roku przez Białorus nie miały wczesniej proecedensu w historii naszego wschodniego sasiada. Przyznaje, nie miałem pogłebionej wiedzy w przedmiocie białoruskiej geopolityki do czasu siegniecia po ksiazkę „Marsz Białorusi". Aurorzy publikacji wyjasniania, ze w przeszosci wybory prezydenckie w Bialorusi były regularnie falszowane, jednak skala przekretów i machlojek nie przekraczała umownych 10%. Duzo czy malo? Z punktu widzenia rozwoju spoleczenstwa dekomratycznego, każdy sfalszowany glos oddala perspektywe doloaczenia Biaorusi do struktur Unii Europejskiej czy NATo, gdzie wartosć rozumiana jako rownosci wobec prawa stanowi fundament zachodnich spoleczenstw. Jednoczesnie uznawano, ze 10% sfalszowanych wyborow nie ma znaczenia dla ostatecznych wyników. Stad jak przekonują autorzy ksiazki „Marsz Białorusi", zachodnie elity długo ogranoczały się do werbalnej krytki osroka wladzy w Minsku. Aleksander Lukaszenka nic sobie z tego nie robil, lawirujac skutecznie pomiedzy wschodem i zachodem Europy. Wszystko zmienilo się w polowie 2020 roku, kiedy urzedujący prezydent Bialorusi zdwerzyl się z rzeczywistoscią. Oto okazalo sie, ze odsetek niezadowolonych mieszkanców kraju znacznie przewyzsza oczekiwania obozu rzadzacego, a siła ulicy wybuchal wraz z jawnym i ostentacyjnym gwaltem na inteligencji wyborocow. Nikt już nie uwierzyl, ze wybory sa rowne, jawne i uzczuciwe. Ministrestwo Spraw Wewnetrznych Bialorusi w sierpniu 2020 roku opublikowalo komunikat, wedlug którego zatrzymano na tamten czas około 2 tysiace osob. 13 wrzesnia miala miejsce najwieksza manifestacja w Minsku, gdzie na ulice wyszło ponad sto tysiecy ludzi. Oficalne dane stanowią, ze zatrzymano wówczas zaledwie 774 osoby. Autorzy ksiazki „Marsz Białorusi" wyjasniają, że wspomniane wyzej dane należy traktowac z ostroznoscia, ponieważ oficjalne statystyki nie są wiarygodne. Szacuje się, ze przy okazji protestów w 2020 roku zatrzymano i przesluhano okolo 10% wszystkich protestujących, glownie zwiazanych z dzialanoscia opozycyjna wokół obozu stworzonego przez Swietłane Ciachanuowską. Dlaczego tylo tyle? Powodem nie jest laskawość ze stony bialoruskich wladz, ale konkretne realia w których protesty mialy miejsce. Bialorus doswiadczona kryzysem gospodarczym zwiazanym m.in. z pandemią Covid-19, nie mogla pozwolic sobie na przeznaczenie duzych srodkow na walkę z wlasnym spoleczenstwem. I to mimo faktu, ze sektor zwiazany ze spraawami wewnetrznymi pozostaje wielokrotnie lepiej dofinansowany anizeli sektor zbrojeniowy. Bialoruska armia to zaledwie 20-25 tysiecy zolnierzy i nie zostali oni wykorzystali przy okazji tłumenia protestow w 2020 roku. Autorzy monografii „Marsz Białorusi" przekonują, że Aleksander Lukaszenko to polityk doskonale czujący “emocje ludu”, a delegowanie wojska do pacyfikacji protestów najpewiej swpowodowaloby przewrot w Bialorusi. Wyglada na to, ze arz jeszcze popularny “Backa” skutecznie przedłuzyl swoja obecnosc na zlotym tronie w Minsku. Oby nie na długo, czego zyczę narodowi bialoruskiemu z calego serca.  
 
„Marsz Białorusi" to publikacja zwiazana z krajobrazem Bialorusi po najwiekszych do tej pory portestach, jakie przetoczyly się przez ten kraj w polowie 2020 roku. Wczesniej obywatele naszego wschodniego sasiada nie mieli odwagi i wyobrazni, aby wysatpic przed wlasnym “ojcem narodu”. Po lekturze ksiazki „Marsz Białorusi" nie mam watpliwosci, ze ruchy odroskowe w Minsku sa tak mocne, ze czas Aleksandra Lukszaszenki niechybnie się konczy.