Etyka

Baruch Spinoza, znany również jako Benedykt, żył w latach 1632-1677 i pochodził z żydowskiej rodziny osiedlonej w Niderlandach. Jego nowatorskie poglądy doprowadziły do wykluczenia go z żydowskiej społeczności. W trakcie swojej edukacji zetknął się z scholastyką chrześcijańską, naukami przyrodniczymi oraz filozofią, szczególnie myślą Kartezjusza i Hobbesa. Filozofię Spinozy często opisuje się jako panteizm racjonalistyczny, łączący racjonalizm Kartezjusza, naturalizm Hobbesa i panteizm Majmonidesa. Spinoza silnie popierał idee wolnościowe oraz propagował zasady tolerancji. Jego "Traktat teologiczno-polityczny" został zamieszczony na Indeksie Dzieł Zakazanych.

Najważniejszym dziełem filozofa jest "Etyka", która została opublikowana po jego śmierci. Spinoza zrezygnował z wydania tego dzieła za życia ze względu na obawy dotyczące reakcji duchowieństwa niderlandzkiego. W "Etyce" autor stara się rozwijać swój całkowity system filozoficzny w sposób analityczny, przypominający strukturę geometryczną. Każde twierdzenie wynika z poprzednich z taką samą koniecznością, jak w przypadku twierdzeń Euklidesa. Spinoza zaczyna od serii definicji opartych na kluczowych zasadach myśli i doświadczenia. Używając tych definicji do analizy wszechświata oraz rozwijając z nich twierdzenia, kieruje się aksjomatami takimi jak prawo niesprzeczności, prawo wyłączonego środka oraz zasadą racji dostatecznej.

Spinoza sugeruje, że to, co możemy uznać za faktycznie istniejące, musi być przedstawiane jako coś, co istnieje z konieczności. Według niego tylko wszechświat spełnia warunki stawiane przez rozum dotyczące rzeczywistości, jedynie taki wszechświat naprawdę istnieje. Spinoza nazywa tę rzeczywistość Bogiem, podkreślając, że jego rozumienie Boga nie jest osobowe, lecz postrzega go jako substancję. Ta substancja to zarówno materialny, rozciągły porządek rzeczy, jak i niematerialny system myśli. Bóg nie pełni tu funkcji przyczyny sprawczej ani celu wszechświata.

W "Etyce" Spinoza również zajmuje się naturą człowieka, stosując tę samą analityczną metodę. Wywodzi z aksjomatu, że istota człowieka nie zakłada jego koniecznego istnienia, co oznacza, iż zgodnie z porządkiem przyrody jednostka może równie dobrze istnieć, jak i nie istnieć.