Cudowne ocalenie. Wspomnienie o przetrwaniu Zagłady

Roman Markuszewicz (1894-1946) był wybitnym polskim neurologiem i psychiatrą, który w okresie międzywojennym prowadził prywatną praktykę w Warszawie. W swoim pamiętniku opisuje niezwykłą historię swojego ocalenia z rąk Gestapo, które, kierując się donosem, próbowało ustalić jego żydowskie pochodzenie. Dzięki szczęśliwemu zbiegowi okoliczności oraz własnym umiejętnościom, Niemcy nie zdołali znaleźć dowodów potwierdzających oskarżenia. Markuszewicz skutecznie przekonał ich, że jest etnicznym Polakiem.

Choć do naszych czasów przetrwały jedynie fragmenty pamiętnika, oferują one niezwykle realistyczny obraz ponurych realiów okupacyjnej Polski. Autor szczegółowo opisuje brutalność niemieckich działań, a także rozpad relacji polsko-żydowskich. Ukazuje powszechne wówczas zjawiska, jak donosicielstwo, szmalcownictwo oraz różne formy kolaboracji polskiej ludności z okupantem. Pomimo to, wskazuje także na akty solidarności między Polakami i Żydami, opowiada o odwadze niektórych księży oraz o wyrokach Armii Krajowej na Polakach kolaborujących z okupantem.

Pamiętnik Markuszewicza stanowi niezwykle wartościowy dokument z czasów II wojny światowej oraz Zagłady. Zachwyca on realistycznym opisem i głęboką analizą psychologiczną ludzkich zachowań, oferując złożony obraz tamtych dramatycznych czasów.