Kafka Nad Morzem

Carlos Ruiz Zafon, Gabriel Garcia Marquez, Haruki Murakami: co łączy tych trzech dżentelmenów? Wielki wkład w literaturę piękną, szczególnie w przedmiocie nurtu realizmu magicznego! Uwielbiam prozę spod znaku tego gatunku, gdy z każdy wyżej wymienionych mistrzów pióra łączy na kartach swoich powieści czynniki zewnętrzne, wpływające na ludzką egzystencję z wewnętrznymi przeżyciami bohaterów opisanej historii. Taki sposób narracji wymaga ogromnego kunsztu, wszak nie jest sprawą łatwą łączyć opisywaną rzeczywistość z uwzględnieniem praw nią rządzących oraz elementów magicznych, zapożyczonych z lokalnych wierzeń i przesądów. Jak na tym tle wypada powieść “Kafka nad morzem”, autorem której jest Haruki Murakami?

Powieść będąca przedmiotem niniejszej recenzji wydana została w 2002 roku, jako dziesiąta z kolei w dorobku japońskiego powieściopisarza. Historia w niej opisana dotyczy losów piętnastoletniego chłopaka, Kafkii Tamury, który ucieka z domu przez wzgląd na klątwę rzuconą na jego ojca. Matka chłopaka odeszła jedenaście lat wcześniej z siostrą Tamury, ślad po nich zaginął , a młody chłopak dorastał w rozbitej rodzinie. Główny bohater wyrusza w podróż z Tokio gdzie mieszkał do tej pory w głąb Japonii: konkretnie do miasta o nazwie Shikoku, co jest wyborem zgoła przypadkowym. Tam trafia do prywatnej biblioteki im. Komury, gdzie spędza dużo czasu pochylony nad lekturą kolejnych książek, czym zwraca uwagę pracującego tam Ōshimy: mężczyzna szybko domyśla się, że Kafka Tamura uciekł z domu. Dyrektorką ów biblioteki jest Pani Seaki: niepozorna, owiana mgłą tajemnicy kobieta, której wpływ na przyszłe losy głównego bohatera okaże się znaczący.

Inną ważną postacią na kartach powieści “Kafka nad morzem” jest mężczyzna o imieniu Nakata: ekscentryk, analfabeta, potrafi rozmawiać z kotami, brzmi nieźle, co? Jego życie okraszone jest licznymi, przedziwnymi zbiegami okoliczności, kolejnym będzie podróż za cel której wyznaczy sobie miejscowość Shikoku... mimo, iż sam jeszcze o tym nie wie. Zwykł bowiem powtarzać jak mantrę: “jak będę na miejscu, to będę wiedział, czy to miejsce gdzie mam się znaleźć.” Podróży nie ułatwia również fakt, że nie potrafi czytać co skazuje go na dobrą wolę napotkanych ludzi - traf chce, że na drodze pana Nakaty pojawia się m.in Hoshino - kierowca ciężarówki, fan drużyny bejsbolowej Chūnichi Dragons z Nagoyi - który zaintrygowany postacią posuniętego już wiekiem Nakata, widzi w nim postać od dawna już nieżyjącego dziadka. To wystarczy, aby obudziła się w nim potrzeba pomocy dla starszego mężczyzny w jego podróżniczych staraniach. Autor sprawnie buduje wiarygodność swoich postaci, możemy m.in przeczytać, że ułomność Nakaty to efekt dramatycznego wypadku jakiemu ten uległ w górskim lesie w czasie II Wojny Światowej. I to wszystko co chciałam napisać o samej fabule, trudno poruszyć jej wątki nie uchylając najważniejszych tajemnic, które autor stopniowo i szalenie ciekawie odkrywa przed czytelnikiem na kartach niniejszej powieści.:-)

“Kafka nad morzem” to historia poszukiwania swojego miejsca w życiu, roli jaką każdy człowiek ma w nim do odegrania. Złożone, interesujące postacie często wydają się na początku samotne, wyalienowane by z czasem w ramach podjętej wspólnymi wysiłkami kooperacji zyskać nie tylko poczucie własnej przynależności w obcym do tej pory świecie, ale również pozwolić na to innym przez wspólne działania obliczone na ten sam kierunek. To uniwersalne przesłanie jest aż nadto widoczne na stronach tej książki, co z pewnością miało wpływ na ciepłe przyjęcie ze strony czytelników i krytyków literackich. To co rzuca się w oczy, to ilość niedopowiedzeń, tak przecież charakterystyczna w gatunku realizmu magicznego. Autor porusza się w nim szalenie swobodnie, co widoczne jest również na kartach innych powieści spod znaku jego doskonałego pióra: by nie szukać daleko: “"1Q84", którą czytałam w minionym tygodniu. Wydaje mi się, że w przypadku "Kafki nad morzem" jest to trochę łatwiejsza sztuka obcowania z literaturą piękną, niż w przypadku "1Q84" - być może moze percepcja w tym zakresie to pokłosie innego sposobu narracji: zwięzły charakter historii, większa jej uniwersalność, a może połączenie obydwu czynników naraz?

Bez cienia wątpliwości historia ukazana w "Kafce nad morzem" wciąga piekielnie: postacie nakreślone są wyraziście, łatwo w nich odnaleźć kawałek siebie, utożsamiać się z ich wyborami co stawia czytelnika przed potencjalnym spojrzeniem sobie samemu w oczy. Ostrożnie - jak pisał wymieniony na wstępie Carlos Ruiz Zafon "Książki są lustrem: widzisz w nich tylko to co, już masz w sobie." :-)

Carlos Ruiz Zafon, Gabriel Garcia Marquez, Haruki Murakami: co łączy tych trzech dżentelmenów? Wielki wkład w literaturę piękną, szczególnie w przedmiocie nurtu realizmu magicznego! Uwielbiam prozę spod znaku tego gatunku, gdy z każdy wyżej wymienionych mistrzów pióra łączy na kartach swoich powieści czynniki zewnętrzne, wpływające na ludzką egzystencję z wewnętrznymi przeżyciami bohaterów opisanej historii. Taki sposób narracji wymaga ogromnego kunsztu, wszak nie jest sprawą łatwą łączyć opisywaną rzeczywistość z uwzględnieniem praw nią rządzących oraz elementów magicznych, zapożyczonych z lokalnych wierzeń i przesądów. Jak na tym tle wypada powieść “Kafka nad morzem”, autorem której jest Haruki Murakami?

Powieść będąca przedmiotem niniejszej recenzji wydana została w 2002 roku, jako dziesiąta z kolei w dorobku japońskiego powieściopisarza. Historia w niej opisana dotyczy losów piętnastoletniego chłopaka, Kafkii Tamury, który ucieka z domu przez wzgląd na klątwę rzuconą na jego ojca. Matka chłopaka odeszła jedenaście lat wcześniej z siostrą Tamury, ślad po nich zaginął , a młody chłopak dorastał w rozbitej rodzinie. Główny bohater wyrusza w podróż z Tokio gdzie mieszkał do tej pory w głąb Japonii: konkretnie do miasta o nazwie Shikoku, co jest wyborem zgoła przypadkowym. Tam trafia do prywatnej biblioteki im. Komury, gdzie spędza dużo czasu pochylony nad lekturą kolejnych książek, czym zwraca uwagę pracującego tam Ōshimy: mężczyzna szybko domyśla się, że Kafka Tamura uciekł z domu. Dyrektorką ów biblioteki jest Pani Seaki: niepozorna, owiana mgłą tajemnicy kobieta, której wpływ na przyszłe losy głównego bohatera okaże się znaczący.

Inną ważną postacią na kartach powieści “Kafka nad morzem” jest mężczyzna o imieniu Nakata: ekscentryk, analfabeta, potrafi rozmawiać z kotami, brzmi nieźle, co? Jego życie okraszone jest licznymi, przedziwnymi zbiegami okoliczności, kolejnym będzie podróż za cel której wyznaczy sobie miejscowość Shikoku... mimo, iż sam jeszcze o tym nie wie. Zwykł bowiem powtarzać jak mantrę: “jak będę na miejscu, to będę wiedział, czy to miejsce gdzie mam się znaleźć.” Podróży nie ułatwia również fakt, że nie potrafi czytać co skazuje go na dobrą wolę napotkanych ludzi - traf chce, że na drodze pana Nakaty pojawia się m.in Hoshino - kierowca ciężarówki, fan drużyny bejsbolowej Chūnichi Dragons z Nagoyi - który zaintrygowany postacią posuniętego już wiekiem Nakata, widzi w nim postać od dawna już nieżyjącego dziadka. To wystarczy, aby obudziła się w nim potrzeba pomocy dla starszego mężczyzny w jego podróżniczych staraniach. Autor sprawnie buduje wiarygodność swoich postaci, możemy m.in przeczytać, że ułomność Nakaty to efekt dramatycznego wypadku jakiemu ten uległ w górskim lesie w czasie II Wojny Światowej. I to wszystko co chciałam napisać o samej fabule, trudno poruszyć jej wątki nie uchylając najważniejszych tajemnic, które autor stopniowo i szalenie ciekawie odkrywa przed czytelnikiem na kartach niniejszej powieści.:-)

“Kafka nad morzem” to historia poszukiwania swojego miejsca w życiu, roli jaką każdy człowiek ma w nim do odegrania. Złożone, interesujące postacie często wydają się na początku samotne, wyalienowane by z czasem w ramach podjętej wspólnymi wysiłkami kooperacji zyskać nie tylko poczucie własnej przynależności w obcym do tej pory świecie, ale również pozwolić na to innym przez wspólne działania obliczone na ten sam kierunek. To uniwersalne przesłanie jest aż nadto widoczne na stronach tej książki, co z pewnością miało wpływ na ciepłe przyjęcie ze strony czytelników i krytyków literackich. To co rzuca się w oczy, to ilość niedopowiedzeń, tak przecież charakterystyczna w gatunku realizmu magicznego. Autor porusza się w nim szalenie swobodnie, co widoczne jest również na kartach innych powieści spod znaku jego doskonałego pióra: by nie szukać daleko: “"1Q84", którą czytałam w minionym tygodniu. Wydaje mi się, że w przypadku "Kafki nad morzem" jest to trochę łatwiejsza sztuka obcowania z literaturą piękną, niż w przypadku "1Q84" - być może moze percepcja w tym zakresie to pokłosie innego sposobu narracji: zwięzły charakter historii, większa jej uniwersalność, a może połączenie obydwu czynników naraz?

Bez cienia wątpliwości historia ukazana w "Kafce nad morzem" wciąga piekielnie: postacie nakreślone są wyraziście, łatwo w nich odnaleźć kawałek siebie, utożsamiać się z ich wyborami co stawia czytelnika przed potencjalnym spojrzeniem sobie samemu w oczy. Ostrożnie - jak pisał wymieniony na wstępie Carlos Ruiz Zafon "Książki są lustrem: widzisz w nich tylko to co, już masz w sobie." :-)

Powieść Murakamiego - mimo iż należy do gatunku realizmu magicznego - nie jest tak oderwana od europejskich realiów jak np. twórczość Rushdiego, nie sposób też w prostej linii porównać ją do barwnego, pełnego magii języka G.G. Marqueza. Być może ten stan rzeczy należy tłumaczyć czasem wydania “Kafki nad morzem”: relatywnie wcześnie w jego bogatej karierze. To doskonała pozycja by zacząć przygodę ze światem nakreślonym w powieściach Murakamiego: będziecie zaskoczeni, często zdziwieni, zawsze jednak zachwyceni:-)

Mam nieodparte wrażenie, że jest w “Kafce nad morzem” coś niezwykłego, co nie pozwala oderwać się od lektury: powodów takiego stanu rzeczy szukać należy w bohaterach tej opowieści - pozornie różni, wszyscy jednak zmierzający w tym samym kierunku. Autor bezkarnie przeskakuje między dwoma perspektywami, narracja prowadzona jest zarówno pierwszoosobowo, jak również z punktu widzenia osoby trzeciej. Tym samym obserwujemy świat przedstawiony w powieści oczami piętnastoletniego, niezwykle inteligentnego chłopaka z dobrego domu; jak również ekscentrycznego staruszka - analfabety, oraz prostego kierowcy ciężarówki, który ze znanych sobie tylko powodów zdobywa się na bezinteresowną pomoc.

Nakreślenie tak różnych postaci i połączenie ich wątków to starannie uknuta w głowie autora intryga w którą czytelnika stopniowo wprowadzają szalenie barwne, pełne słodko - gorzkich refleksji dialogi między wyżej wymienionymi postaciami. Długo odkładałam twórczości Murakamiego, ciągnie się za nią opinia wymagającej literatury, a ja częściej ostatnio sięgałam po coś lekkiego. I to był błąd, sztuką bowiem jest pisać o sprawach dla nas ważnych w przystępny sposób: japoński mistrz idealnie wpisuje się w ten klimat!

Jak rzekło się wyżej: akcja biegnie dwutorowo i naprzemiennie – raz z perspektywy Kafki, a raz z perspektywy pana Nakaty. Rozdziały o Kafce mają narrację pierwszoosobową, narratorem jest sam Kafka, z kolei w rozdziałach o panu Nakacie, autor zastosował narrację trzecioosobową. Język, jakim posługuje się Murakami jest absolutnie piękny, wyszukany, bardzo przemyślany i zdecydowanie wolny od przypadkowości. Opisuje realny świat w który wplata coraz więcej surrealizmu i abstrakcji, podgrzewając tym samym skutecznie przyziemną codzienność opisanego w powieści świata. Niejednoznaczni, nietypowi bohaterowie, których losy możemy śledzić wzbudzają dużą sympatię i przywiązanie odbiorcy: łatwo się z nimi utożsamiać. Nie ma tu galopującej na łeb i szyje akcji, fabuła rozwija się naprzód małymi kroczkami, bynajmniej nie oznacza to jednak nudy w głowie czytelnika - przeciwnie! Murakami ma specyficzną umiejętność kreowania swojego świata w sposób dalece realistyczny, wplatając tu i ówdzie elementy świata magicznego w sposób tak nienachalny, że nawet gdyby opisał smoki nad Tokio - pewnie bym mu uwierzył i szukał ich na niebie nad Warszawą podczas wieczornego spaceru. Jak zauważył przed stu laty Albert Einstein “Logika zaprowadzi Cię z punku A do punktu B. Wyobraźnia zaprowadzi Cię wszędzie.” Idę więc na spacer szukać smoków, a każdemu zakochanemu w literaturze pięknej stawiam pytanie: czy stać Cię na to aby żyć bez książek Haruki Murakamiego?

Zostawiam pięć gwiazdek i biorę się za “Norwegian Wood”:-)

Piszę tę recenzję niedługo po ukończeniu powieści “Kawka nad morzem”, aby wyrazić przed szerokim audytorium emocje, jakie ów historia we mnie wzbudziła: było to zupełnie inne doświadczenie od znanych mi wcześniej, mimo iż przedstawiam się światu jako mol książkowy. Ta pozycja wymaga wyjścia ze swojej strefy komfortu, otwartości umysłu na to, co autor chce nam przekazać, a także na narzędzia po jakie sięga aby ten cel zrealizować. Dla kogo dedykowana jest niniejsza powieść? Odpowiem krótko: dla ludzi z wyobraźnią.

Nie jest to moja pierwszy romans z prozą tego autora. Ba! To nie jest nawet moja pierwsza styczność z tą konkretną powieścią, ponieważ pierwszy raz czytałam ją przeszło dziesięć lat temu - tuż po tym, jak została w Polsce wydana. Co jakiś czas wracam jednak do „Kafki nad morzem” - tak jak uczyniłam, to w miniony weekend: dlaczego? Ponieważ są na tym ziemskim padole historie i opowieści, które pozwalają czytelnikowi na przyjrzenie się samemu sobie, inne w odbiorze na każdym etapie życia człowieka. Twórczość Murakamiego bez dwóch zdań do takowych należy, polecam każdemu, kto czytał jego książki, aby do nich wracać: obiecuję, że za każdym razem znajdziecie w nich coś innego.

Przejdę do meritum: styl Murakamiego w „Kafce nad morzem” łączy w sobie postmodernizm, surrealizm, realizm, realizm magiczny i bildungsroman (z niem. powieść o formowaniu – autor przedstawia w niej psychologiczne, moralne i społeczne kształtowanie się osobowości pierwszoplanowego, na ogół młodego bohatera.) Interesujące, że mimo iż Murakami pochodzi z dalekiego wschodu, kraju kwitnącej wiśni, „Kafka nad morzem” jest mocno osadzona w kontekście tzw. kultury Zachodu, która zdaje się bardzo fascynować autora. Trudno bowiem uciec od analogi opisanej w niniejszej powieści historii do znanego od dwóch tysięcy lat w kulturze zachodniej mitu o Edypie. I tak oto mamy tu motyw klątwy, fatum, przeznaczenia. Jak na ironię, główny bohater podejmuje szereg działań mających na celu ucieczkę przed odgórnie nakreślonym losem, co w konsekwencji prowadzi jeszcze mocniej w kierunku jego spełnienia. Nawiązań do mitologii jest zresztą więcej, bowiem to paradoksalnie cnoty, a nie wady bohatera implikują jego upadek: znany nam motyw, prawda? Autor kreśli również rys wewnętrznego labiryntu, jaki nosi w sobie każdy człowiek, jego prób odnalezienia drogi w czym może mu pomóc tylko drugi człowiek. To wszystko przynosi czytelnikowi szereg pytań, a wśród nich: czy będąc świadomym ciążącej na człowieku klątwy jest on w stanie pokierować swoim losem? A może jest tylko zabawką w rękach losu, bez wolnej woli i z góry określonym przeznaczeniem od którego nie sposób uciec?

Urzeka mnie fakt w ramach którego bohaterowie powieści Murakamiego, jeśli tylko towarzyszy im opis wskazujący na czynności dnia codziennego - takie jak sprzątanie czy gotowanie - podejmują się ich z wielką starannością, chwilami ocierającą się o patos. To rodzi w głowie czytelnika wrażenie, jakoby dawało to im pewną radość, spokój i satysfakcję. Szczęście zaklęte w małych, powtarzalnych czynnościach z których składa się całe nasze życie. Widzę w tym paralele do filozofii zen i prawdopodobnie jest to jedyny wpływ dziadka pisarza - który skądinąd był buddyjskim duchownym - na jego twórczość.

My czytelnicy mamy tę przewagę nad resztą świata, że próżno szukać w nas obiektywizmu: każda książka przez wzgląd na nasze osobowości, indywidualne cechy charakteru, oraz życiowe doświadczenie budzi inne emocje w każdym z nas. Jaka była w moich oczach “Kafka nad morzem”?

Wyjątkowa. Niepowtarzalna. Jedyna w swoim rodzaju. To jedna z najlepszych książek jakie dane było mi przeczytać.
5+/5 ;-)