Gajcy. W pierścieniu śmierci

Wydawnictwo tego dzieła otrzymało wsparcie finansowe od Wydziału Filologicznego oraz Instytutu Dziennikarstwa i Komunikacji Społecznej Uniwersytetu Wrocławskiego. W polskiej kulturze literackiej niewielu jest poetów, których życie w tak dobitny sposób odzwierciedla los całego pokolenia. Tadeusz Gajcy, jeden z najważniejszych poetów rocznika 1920, jest z pewnością jednym z nich. Pokolenie to często nazywano Kolumbami, co podkreśla ich odkrycie nowego, mrocznego świata pełnego terroru i cierpienia, nieznanego wcześniej. Gajcy, uzdolniony poeta i redaktor konspiracyjnego czasopisma „Sztuka i Naród”, żył intensywnie jak jego rówieśnicy, pełen twórczej energii i świadom nieuniknionej śmierci. Zginął w wieku 22 lat na barykadach Powstania Warszawskiego, a jego dowódcy natychmiast zaproponowali przyznanie mu Krzyża Walecznych. Pomimo zaledwie dwóch skromnych tomików poetyckich, które wydał za życia, jego twórczość zdobyła trwałe miejsce w historii literatury. Wiersze Gajcego wyróżniają się oryginalną fantastyką, przeszyty dziecinną wrażliwością i wypełnione obrazami apokaliptycznego przerażenia, a zarazem ukazują absurd jego czasów w formie przerażającej groteski.

Ponad siedemdziesiąt lat po jego śmierci pozostają nierozstrzygnięte pytania o osobę młodego poety i dramaturga. Jaki był wkład Gajcego w działalność ultraprawicowego środowiska „Sztuki i Narodu”? Dlaczego jego postać wzbudzała tak silne emocje, że nawet Czesław Miłosz, wielki literat XX wieku, odnosił się do niego z niechęcią, która przetrwała lata? W jaki sposób przedstawiano go w powieści „Kolumbowie rocznik 20” autorstwa Romana Bratnego? Czy rzeczywiście zginął w towarzystwie Stroińskiego podczas wybuchu, jak twierdzono? Stanisław Bereś, wnikliwie badając życie Gajcego, korzysta zarówno z relacji rodziny i znajomych, jak i gruntownej analizy jego dzieł, starając się odpowiedzieć na te intrygujące pytania.