Jan Karski - sylwetka autora

Polski historyk i kurier związany z Polskim Państwem Podziemnym, a także świadek Holocaustu, ukończył prawo i dyplomację na Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie. Był czołowym absolwentem Szkoły Podchorążych Artylerii Konnej we Włodzimierzu Wołyńskim, a w styczniu 1939 roku rozpoczął pracę w Ministerstwie Spraw Zagranicznych. Podczas sowieckiej inwazji na Polskę został wzięty do niewoli, lecz poprzez fortel stał się częścią wymiany jeńców między Niemcami a ZSRR. W listopadzie 1939 roku uciekł z niemieckiego transportu, dotarł do Warszawy i przystąpił do działalności konspiracyjnej.

Od początku 1940 roku pełnił rolę kuriera dla władz podziemia do polskiego rządu na uchodźstwie we Francji. Latem tego roku został aresztowany przez gestapo na Słowacji, lecz dzięki akcji ZWZ oswobodzono go w szpitalu w Nowym Sączu. Później pracował w Biurze Propagandy i Informacji Komendy Głównej AK oraz angażował się w Front Odrodzenia Polski. W lecie 1942 roku, Delegat Rządu na Kraj zlecił mu misję do premiera Władysława Sikorskiego. W tajemnicy odwiedzał warszawskie getto, a nawet przeniknął w przebraniu niemieckiego żołnierza do obozu zagłady, zidentyfikowanego przez niego później jako Bełżec. Powojenna refleksja ujawniła, że mogło chodzić o obóz przejściowy dla Żydów w Izbicy.

Jesienią 1942 roku podjął kluczową misję do Wielkiej Brytanii i USA, świadcząc o eksterminacji Żydów i informując o działalności Polskiego Państwa Podziemnego. Generał Sikorski przekazał jego "Raport Karskiego" z prośbą o pomoc do rządów brytyjskiego i amerykańskiego. W lipcu 1943 roku spotkał się z prezydentem USA, Franklinem Delano Rooseveltem. Karski apelował o ratunek dla Żydów przez alianckie władze, proponując ultimatum dla Niemiec, bombardowanie linii kolejowych do obozów zagłady lub dostarczanie broni partyzantom. Proponował także otwarcie granic dla uchodźców żydowskich. Jednak podczas spotkania Roosevelt przerwał jego relację, pytając o sytuację koni w Polsce...

Po wojnie osiadł w Waszyngtonie, gdzie przez cztery dekady wykładał na Uniwersytecie Georgetown stosunki międzynarodowe i teorię komunizmu. W 1970 roku napisał znaczącą monografię "Great Powers and Poland (1918-1945)". Zmarł w Waszyngtonie, a podczas jego pogrzebu hołd złożyli mu prezydenci Bill Clinton i Aleksander Kwaśniewski. "Newsweek" uznał Karskiego za jedną z najważniejszych postaci XX wieku, a jego misję w okresie wojny za moralny kamień milowy upływającego stulecia.