Upadek cesarstwa rzymskiego

Dramatyczne dzieje cesarstwa rzymskiego to opowieść o upadku potężnej cywilizacji pod naporem plemion barbarzyńskich. Dlaczego imperium, które przez wieki dominowało nad światem, musiało ostatecznie ustąpić miejsca nowym siłom? Od czasów klasycznego dzieła Edwarda Gibbona, "Zmierzch Cesarstwa Rzymskiego", pojawiło się wiele teorii próbujących wyjaśnić ten proces. Już w 1984 roku niemiecki uczony zidentyfikował ponad dwieście potencjalnych przyczyn, od zatrucia ołowiem i niekontrolowanej wycinki lasów po rozbudowaną biurokrację i fascynację gorącymi kąpielami. Niektórzy badacze, zmęczeni niekończącymi się sporami, skłaniają się ku tezie, że w rzeczywistości żadnego upadku nie było, lecz Rzym uległ stopniowej transformacji.

Brytyjski historyk Peter Heather, związany z Worcester College na Uniwersytecie Oksfordzkim, sugeruje, że w IV wieku cesarstwo nadal było kolosem na solidnych fundamentach. Co więc przyczyniło się do jego upadku? Heather, korzystając z bogatych opisów i najnowszych odkryć archeologicznych, stawia tezę, że kluczowym czynnikiem był pojawienie się Hunów w 376 roku. Ich przybycie zmusiło barbarzyńskie plemiona takie jak Goci, Wandalowie, czy Frankowie do szukania schronienia na terytoriach cesarskich.

Przez kolejne dziesięciolecia, w miejscach takich jak Galia, Hiszpania, Afryka i Italia, wyrosły nowe, barbarzyńskie królestwa, które stały się zaczątkiem kształtującej się Europy. Rzymianie nie byli w stanie ich powstrzymać. Momentem symbolicznym końca imperium było zdetronizowanie ostatniego cesarza, Romulusa Augustulusa, w 476 roku przez Odoakra, wodza germańskiego. Jakiż to ironiczny finał dla państwa, które początek swojej legendy zawdzięczało Romulusowi.