Tchórze

Siedząc w Porcie Artur, Benno stwierdził, że rewolucja została odłożona na czas nieokreślony. Zgodziłem się, zatykając usta stroikiem. Kierowały nami powody techniczne, prawda? Stroik bambusowy miał jak zawsze przyjemny smak. Gra na saksofonie przynosiła radość, częściowo dzięki przyjemności ssania. Te słowa otwierają debiut Josefa Škvoreckiego, powieść "Tchórze", uznawaną za kluczową w czeskiej literaturze. W książce bohaterowie bardziej niż okupacją czy rewolucją interesują się jazzem, miłością i dziewczynami. Witold Nawrocki w posłowiu do jedynego polskiego wydania z 1970 roku zauważył, że mit jazzu zastąpił mit walki i poświęcenia. Opowieść rozpoczyna się 4 maja 1945 roku w Kostelcu na wschodzie Czech i trwa tydzień. Główny bohater, Danny Smiřický, to alter ego autora, pojawiające się także w innych jego dziełach, zwłaszcza w "Przypadkach inżyniera ludzkich dusz". Dla młodych z powieści wizja nagłej przemiany ojców w bohaterów powstania jest absurdalna: "To dopiero będzie widowisko, jak mój ojciec zamknie sklep i ruszy ze strzelbą na Niemców". Takie wizje wyśmiewają, przewidując, że tacy wojownicy tylko pogorszą sytuację. "Tchórze", pisane między 1948 a 1949, zostały wydane dopiero dekadę później, wywołując burzę w mediach i krytykę władz. Skutkiem było zwolnienie autora z pracy i potępienie książki przez prezydenta na zjeździe partii. Dopiero w 1964 roku powieść została ponownie wydana i oceniona sprawiedliwie. Škvorecký wprowadził nowy styl do literatury czeskiej dzięki codziennemu językowi i dialogom, które celowo opóźniają akcję. W czasach, gdy dominowała wielka historia, postawił na to, co intymne i osobiste, co często było ważniejsze niż sprawy patriotyczne. Josef Škvorecký, uznawany za jednego z najważniejszych czeskich pisarzy, emigrował do USA w 1969 roku, a później zamieszkał w Kanadzie. Jego debiutancka powieść wywołała skandal, a władze zmusiły do wycofania jej z obiegu. W 1978 roku pozbawiono go czeskiego obywatelstwa za "wrogą propagandę". Za "Przypadki inżyniera ludzkich dusz" otrzymał Literacką Nagrodę Europy Środkowej "Angelus".