Podróże i polityka

Stanisław Koźmian, urodzony w 1836 roku i żyjący do 1922, był jednym z czołowych polskich myślicieli konserwatywnych. Jego relacje z podróży odbytych w latach 1868-1900 do takich krajów jak Holandia, Czechy, Austria, Francja, Grecja, Turcja, Bułgaria, Serbia, Włochy oraz na Węgry i Ukrainę, przedstawiają fascynującą perspektywę na ówczesną politykę światową. Koźmian wyróżnia się jako błyskotliwy komentator politycznych działań zakulisowych, erudycyjny krytyk malarstwa i teatru, a także bystry obserwator zmian kulturowych. Jego opisy ukazują świat będący pełen poczucia własnej wielkości, które ostatecznie prowadziło go na skraj samozagłady. Dzięki jego pracy mamy szansę lepiej zrozumieć i przybliżyć sobie ten miniony świat.

Koźmian trafnie diagnozuje, że współczesny jemu liberalizm opiera się na dominacji warstw średnich, które wykorzystują dobrą wolę ludu z jednej strony i słabość arystokracji oraz władzy z drugiej. Podobnie jak kapitał czerpie korzyści z ziemi, tak owe warstwy czerpią korzyści kosztem innych. Według niego, taka niesprawiedliwość społeczna i polityczna prowadzi do ekonomicznych nadużyć, gdzie zyski generowane są nie przez rzeczywistą wartość, ale przez jej wyolbrzymienie. Następstwem takiego stanu rzeczy są krachy gospodarcze oraz rewolucje, będące nieuniknionymi skutkami braku równowagi społecznej i politycznej. Te zjawiska, jak zauważa Koźmian, stają się chronicznym problemem dla społeczeństw.