Parafernalia

Tytułowe „parafernalia” w tej książce odnoszą się do osobistych przedmiotów, a cała publikacja koncentruje się na ich literackiej reprezentacji. Autor bada proces „emancypacji” przedmiotów w historii europejskiej sztuki, głównie poprzez pryzmat poezji. Ujawnia, jak przedmioty stopniowo zyskują autonomię, stając się centralnym elementem zamiast służyć jedynie ideom czy konwencjom. Teza ta, którą autor rozwinął w studium „O rzeczach” z 1993 roku, została później uznana na arenie międzynarodowej jako „zwrot ku rzeczom”.

Książka szczegółowo analizuje przemiany w polskiej liryce XX wieku. Rozpoczyna od grupy Skamander, która wyniosła codzienność na wyżyny, przechodzi przez groteskowe realia okupacyjne w satyrach Krzysztofa Kamila Baczyńskiego, aż po twórczość z okresu PRL-u, którą artyści i historycy często próbowali zignorować. Publikacja przedstawia sylwetki pisarzy przez pryzmat ich materialnej wyobraźni, każdy z nich ukazany jest z charakterystycznym dla siebie przedmiotem: Józef Wittlin z „łyżką zupy”, Maria Pawlikowska-Jasnorzewska z „pasem ratunkowym”, Jan Lechoń z rekwizytami samobójczej śmierci, a Jarosław Iwaszkiewicz wśród przedmiotów związanych z pochówkiem.

Julian Tuwim, wyróżniający się wrażliwością na detale cywilizacyjne, odkrywał w otaczających go meblach i domowych przedmiotach niemal magiczną moc. W książce pojawia się również mistrz konkretu, autor „Blaszanego bębenka”, Günter Grass. W zakończeniu autor wzbogaca narrację osobistymi tonami, przywołując z dzieciństwa pełen uroków mikrokosmos drobiazgów. Książka, napisana żywym i przystępnym językiem, może przyciągnąć każdego, kto ma choć odrobinę zainteresowania światem przedmiotów.