Pańszczyzna. Prawdziwa historia polskiego niewolnictwa

Czy można mówić o polskich chłopach jako o niewolnikach? Wydaje się, że tak. Takie porównania pojawiały się nie tylko wśród obrońców praw ludności wiejskiej, ale również wśród zagranicznych obserwatorów, którzy byli zszokowani stosunkami panującymi w Polsce. W mowie potocznej chłopów pańszczyźnianych często identyfikowano z niewolnikami. Jest to powód do dalszej refleksji: czy elita polska postrzegała chłopów jako pełnoprawnych ludzi? Wielu autorów określało tę kluczową część społeczeństwa jako bydło, psy czy chodzące rzeczy.

Współcześnie wciąż rozmawia się o domniemanym przywiązaniu chłopów do ziemi, ich poddaństwie oraz często przesadzonym ich cierpieniu. Kamil Janicki skutecznie ukazuje, jak nierealistyczne są wyobrażenia o idyllicznym życiu na dawnej polskiej wsi. Podkreśla, że wszelkie przyjemności związane z życiem na wsi były zarezerwowane tylko dla dziedzica i jego zarządcy, pozostawiając chłopom jedynie ubogą egzystencję z niewielkimi nadziejami na poprawę losu. W obliczu takiej sytuacji jedynym wyjściem dla nich była ucieczka.