O interpretacji

Paul Ricoeur, wybitny francuski filozof, zdobył uznanie dzięki swoim pracom poświęconym językowi i hermeneutyce. W jednym z tomów z lat sześćdziesiątych XX wieku podejmuje próbę zrozumienia dzieł Zygmunta Freuda. Choć instynktownie można by sądzić, że jest to książka o psychoanalizie, w rzeczywistości jest to filozoficzna rozprawa, która bada, co dla Freuda oznacza akt interpretacji oraz jaka jest wewnętrzna spójność jego dyskursu. Ricoeur formułuje pytanie antropologiczne: jakie nowe spojrzenie na naturę ludzką można wyprowadzić z freudowskich teorii i badań? Oprócz tego analizuje, jak Freud pojmuje kulturę i jak to podejście wypada w porównaniu z innymi koncepcjami. Dla Ricoeura analiza snów stanowi badanie pewnego języka, który jest wzorcem dla wszelkich języków symbolicznych, ponieważ wymaga interpretacji. Sny wyrażają znaczenie inne niż to, co zdaje się być wypowiadane. W efekcie, jego esej o Freudzie jest hermeneutycznym poszukiwaniem sensu interpretacji w teorii Freuda. Ricoeur zalicza Freuda do tak zwanej szkoły podejrzenia, obok Marksa i Nietzschego, twierdząc, że interpretacja nie tyle odzyskuje sens, ile demaskuje iluzje. Dlatego psychoanalizę postrzega nie jako naukę obserwacyjną, lecz interpretacyjną, bardziej zbliżoną do historii niż psychologii. W swej pracy Ricoeur odwołuje się do fundamentów swojej filozofii refleksji, wyrażonej w maksymie „symbol daje do myślenia”, podkreślając, że refleksja ta nie kończy się na kartezjańskim „ego cogito”, ale idzie dalej w poszukiwaniu sensu samego „ego” i jego autentycznego rozumienia.