Marcin Kołpanowicz. Malarstwo - Górny Grzegorz

Jak może istnieć sztuka pozbawiona duszy? Poeci próbowali stawić czoła temu pytaniu przez wprowadzanie nowych nurtów literackich, takich jak: we Włoszech futuryzm, w Niemczech ekspresjonizm, we Francji surrealizm, w Ameryce imażynizm, a w Rosji kubofuturyzm. Podobne zjawiska można było zaobserwować w sztukach plastycznych tamtego okresu. Jak zauważa Marcin Kołpanowicz, dawne malarstwo stanowiło pełnię, lecz na początku XX wieku zaczęło podlegać procesom fragmentyzacji i segmentacji. Chociaż środki wyrazu osiągnęły niezwykły poziom świadomości, jednocześnie zaczęły odrywać się od całokształtu malarstwa, skupiając sztukę wokół siebie. Forma, koncept, ekspresja, kolor czy struktura obiektu stały się autonomiczne. W ten sposób powstała awangarda, w której znalazły się kierunki takie jak kubizm, abstrakcjonizm, konstruktywizm, suprematyzm, a później także sztuka konceptualna. Malarstwo zaczęło tracić swoją duszę.

To zjawisko można porównać do definicji herezji według Chestertona. Angielski pisarz twierdził, że „herezje są prawdami, które zwariowały”, co oznacza, że stanowią one części, które zaczęły uważać się za całość. Podobnie w sztukach pięknych niektóre składniki zaczęły dominować nad pełnią: naga materia, czysta jaźń czy goła psychika zastąpiły złożony świat osoby i jej ukryty związek z transcendencją. Malarstwo, jakby tracąc wymiar duchowy, przestało zespalać poszczególne elementy w jedną całość. W rezultacie wiele dzieł przestało być zrozumiałe samo przez się, zaczęło natomiast wymagać szczegółowych wyjaśnień. Z czasem awangarda stała się doskonałym miejscem dla osób bystrych i inteligentnych, lecz niekoniecznie obdarzonych talentem plastycznym.