Pragmatyzm

William James (1842-1910) był amerykańskim pisarzem, psychologiem i filozofem, który wspólnie z Charlesem Piercem zapoczątkował nurt filozoficzny znany jako pragmatyzm. Termin ten stał się synonimem praktyczności, realizmu i rzeczowości. Pragmatyści uznają za prawdziwe wyłącznie te myśli, które potwierdzają swoją wartość poprzez praktyczne efekty. Wśród mistrzów, którzy wpłynęli na Jamesa, znajdują się George Berkeley, David Hume i John Locke, choć sam James definiowany jest jako filozof antykantowski. W "Pragmatyzmie", jednym ze swoich najważniejszych dzieł obok "Doświadczenia religijnego", James kreśli fundamenty swojej filozofii. Jak zauważa Tadeusz Gadacz, kluczowym aspektem pragmatystycznej doktryny Jamesa jest koncepcja natury ludzkiej, która podkreśla praktyczne nastawienie człowieka w codziennym życiu. Świadomość wykracza poza czyste poznanie i ma celowy charakter, co znajduje wyraz w wyborze przedmiotów działania zgodnie z wewnętrznymi potrzebami człowieka. W "Pragmatyzmie" James szczególnie mocno akcentuje swoją ideę, że istotą prawdy są praktyczne konsekwencje, a nie abstrakcyjne teorie. Czytanie Jamesa jest wartościowe właśnie z pragmatycznych względów - jego filozofia wywarła ogromny wpływ na myślicieli takich jak Edmund Husserl, Max Scheler czy Henri Bergson.