Miłosz i Putrament. Żywoty równoległe

Historia znajomości Jerzego Putramenta i Czesława Miłosza to fascynująca opowieść z pogranicza literatury i historii XX wieku, pełna niespodziewanych zwrotów akcji. Obaj, dawni koledzy z Uniwersytetu Stefana Batorego oraz kręgu Żagarów, podążali po życiowych ścieżkach, które często zaskakiwały. Putrament z Wilna rozpoczął zarówno karierę pisarza, jak i polityka, zdobywając uznanie jako autor drugorzędny w PRL-u. Jego działalność polityczna przeszła od Młodzieży Wszechpolskiej do gorliwego komunizmu, przynosząc mu wpływowe stanowiska, ale także skazując na stopniową marginalizację. Z kolei Miłosz przez pewien czas po wojnie działał w środowisku komunistycznym jako dyplomata. Gdy w 1951 roku poprosił o azyl we Francji, został potępiony przez polskie władze i objęty cenzorskimi restrykcjami do roku 1980. Jego burzliwe życie osobiste równoważyły jednak sukcesy literackie, których kulminacją była Nagroda Nobla.

Ich relacja była skomplikowana i pełna kontrastów. Podczas gdy Putrament fascynował się endeckimi ideami, Miłosz reprezentował skrajności lewicowe. Z czasem, gdy Miłosz poszukiwał transcendentalnych znaczeń, Putrament całkowicie oddał się ideom komunistycznym. Łączyła ich relacja naznaczona zarówno wzajemnym podziwem, jak i rywalizacją. Po zakończeniu kontaktu Miłosz sportretował Putramenta jako 'Gammę' w "Zniewolonym umyśle", zaś Putrament złośliwie przedstawił Miłosza w swoich pamiętnikach. Pomimo wcześniejszych napięć, z czasem ich stosunki się poprawiły. Z biegiem lat zaczęli mówić o sobie z sentymentem, wspominając lata młodzieńcze i atmosferę Wilna sprzed wojny.

Książka "Miłosz i Putrament. Żywoty równoległe" autorstwa Emila Pasikowskiego, wydana przez WAB w 2011 roku (ISBN: 978-83-7414-952-5), to 368-stronicowa publikacja w twardej oprawie, która wnikliwie analizuje tę skomplikowaną relację.