Karaimi w Koronie i na Litwie w XV-XVIII wieku

Karaimi, choć niewielka grupa etniczno-religijna obecna zarówno na ziemiach dawnej Rzeczypospolitej jak i w Polsce okresu międzywojennego, od dawna przyciągali uwagę badaczy oraz artystów (przykładem jest „Meir Ezofowicz” autorstwa Elizy Orzeszkowej). Na ich temat powstało wiele publikacji, jednak często miewają one charakter popularny, a nierzadko zawierają niezweryfikowane informacje, przypominające bardziej mity niż rzeczywistość. Dotychczas brakowało jednak wyczerpującej i ściśle naukowej monografii.

W tym kontekście ogromnym osiągnięciem stała się praca dr. S. Gąsiorowskiego, który mimo licznych trudności, takich jak rozproszenie źródłowych materiałów oraz częste mylenie Karaimów z Żydami w historycznych dokumentach, podjął się tego wyzwania. Wynikiem jego wysiłków jest obszerne dzieło, które kompleksowo przedstawia historię Karaimów na Rusi, Litwie oraz w dawnej Rzeczypospolitej aż do końca XVIII wieku. Praca ta analizuje aspekty związane z osadnictwem, ekonomią, statusem prawnym, stosunkami z innymi grupami religijnymi, organizacją wewnętrzną oraz wybranymi elementami kultury.

Dr Gąsiorowski skrupulatnie zebrał rozproszone informacje źródłowe, które często miały charakter jednostkowy. Następnie poddał je krytycznej analizie, by na tej podstawie sformułować szerzej zakrojone wnioski, niekiedy różniące się od powszechnie akceptowanych poglądów wcześniejszych badaczy. Jego podejście, które uwzględniało również ocenę niepewnych stwierdzeń, zaowocowało pracą o dużej wartości zarówno z punktu widzenia bogactwa faktograficznego, jak i naukowo uzasadnionych uogólnień.