Doświadczenie postpamięci

Kategoria postpamięci, wprowadzona przez Marianne Hirsch, szybko ugruntowała się jako kluczowe narzędzie do analizy powojennej kultury europejskiej. Hirsch bada różnorodne metody przekazywania pamięci, począwszy od rozmów, przez postawy rodziców wynikające z ich przeszłych doświadczeń, takie jak depresja, obsesje czy milczenie, aż po wpływ tych postaw na nowe pokolenia. Główny nacisk postpamięci kładzie się nie tylko na sam proces przekazu pamięci, ale przede wszystkim na sposób, w jaki jest ona przyjmowana przez odbiorców, którzy muszą być aktywnymi uczestnikami tego doświadczenia. To zjawisko nie jest jednolite, lecz raczej chaotyczne, różnorodne i przenikające przez różne formy i media, umożliwiające międzypokoleniową transmisję pamięci. Jej elastyczna natura pozwala na różnorodne interpretacje i formy, które mogą się zmieniać w zależności od kontekstu relacyjnego.

Książka Marty Bryś bada, w jaki sposób teatr uczestniczy w tym procesie przekazywania pamięci oraz jak odnosi się do niego i wykorzystuje w swoich praktykach. Czy spektakle Tadeusza Kantora, Jerzego Grzegorzewskiego, Moniki Strzępki i Krzysztofa Warlikowskiego mogą stanowić przestrzeń dla doświadczeń postpamięci? Jakie są konsekwencje tworzenia krytycznej narracji wokół tego zjawiska?

Bryś koncentruje się na ważnej relacji między sceną a widownią, podkreślając znaczenie postpamięci jako dynamicznego elementu obecnego w teatrze. Trafnie analizuje przedstawienia i formułuje innowacyjne wnioski, co docenił prof. Krzysztof Bielawski. Prof. Ewa Guderian-Czaplińska zauważa, że autorka w krytyczny sposób podchodzi do analizowanych dzieł, korzystając z teorii jako podstawy dla swoich obserwacji, czasami jako inspiracji, wsparcia metodologicznego, a niekiedy wchodząc z nimi w twórczą polemikę.

Jednym z ważniejszych osiągnięć tej pracy, jak zauważa prof. Dariusz Kosiński, jest dowiedzenie, że specyfika procesu postpamięci wiąże się z nieuchronnym wchłonięciem dowolnego medium zaangażowanego w transfer pamięci, co wzbogaca teatr o dodatkowe funkcje. W ten sposób teatr postpamięci jednocześnie staje się uczestnikiem tego procesu i nadaje mu tematyczną formę na scenie.