Byłam sekretarką Rumkowskiego

Etka Daum spędziła 1653 dni na stanowisku sekretarki Chaima Rumkowskiego, znajdując się w samym centrum wydarzeń związanych z niezwykłym eksperymentem państwowym w niemieckim Kraju Warty. Przez swoje położenie, tuż przy drzwiach gabinetu Rumkowskiego, Etka miała możliwość dogłębnego przyjrzenia się zarówno osobowości przewodniczącego Judenratu w getcie łódzkim, jak i złożonym relacjom między żydowską a niemiecką administracją. To miejsce, nasycone napięciami i walką o władzę wśród elit getta, stanowiło unikalny punkt obserwacyjny.

Getto łódzkie przetrwało do sierpnia 1944 roku, kiedy reszta Polski już od dawna zmagała się z sowieckimi wpływami na linii Wisły. Z tego powodu większa liczba jego mieszkańców przeżyła w porównaniu do innych gett w Polsce. Ta względna przeżywalność stawia przed nami pytania o tajemnicę łódzkiego getta i samego Rumkowskiego. Kim naprawdę był "król Chaim" i jakie miał motywy? Moglibyśmy zastanawiać się, czy jego działania lub brak oporu wobec Niemców wpłynęłyby na los getta. Historia innych gett sugeruje jednak, że niewiele mógł zmienić.

Gdyby Rumkowski przeżył Auschwitz i znalazł się przed sądem po wojnie, jego oceniłyby osoby, które przetrwały te dramatyczne czasy. Jakie werdykty mogłyby zostać wydane w odniesieniu do jego działań? Czy biorąc pod uwagę wszystkie za i przeciw, można jasno oddzielić dobre intencje od złych decyzji?