Szlojme Zajnwil Rapoport - sylwetka autora

Salomon (Szlojme) Zajnwel (Zangwił) Rapoport, znany również jako An-S., urodził się w 1863 roku w Witebsku (prawdopodobnie w Czasznikach) i zmarł w 1920 roku w Warszawie (możliwe, że w Otwocku). Był pisarzem i folklorystą pochodzącym z rodziny ortodoksyjnej, otrzymał tradycyjne wykształcenie religijne, a resztę wiedzy zdobywał jako samouk. Zajmował się różnymi profesjami, między innymi pracował jako nauczyciel. W młodości związał się z rosyjskimi "narodnikami". Zadebiutował w 1883 roku, publikując opowiadanie w piśmie "Woschod". Początkowo tworzył głównie w języku rosyjskim, co trwało do 1904 roku. W latach 1892-1905 mieszkał w Paryżu.

W 1905 roku napisał hymn Bundu "Di Szwue" (Przysięga) w języku jidysz, co zapoczątkowało jego zwrot ku literaturze w tym języku, chętnie czerpiąc z żydowskiego folkloru. W latach 1911-1914 kierował ekspedycją folklorystyczną, badając Wołyń i Podole. Swoje doświadczenia z okresu I wojny światowej opisał w pamiętniku "Der judiszer churbn fun Pojłn, Galicje un Bukowina" (Zagłada Żydów w Polsce, Galicji i na Bukowinie), wydanym w Warszawie w latach 1921-1922. Dokumentował w nim zniszczenia dokonane przez armię rosyjską oraz własne próby ratowania zabytków. Po wojnie zaangażował się w pomoc dla zniszczonych gmin żydowskich, organizując komitety ratunkowe.

Po rewolucji bolszewickiej zamieszkał w Wilnie i Warszawie, gdzie brał udział w tworzeniu Żydowskiego Towarzystwa Historyczno-Etnograficznego. Około 1914 roku napisał swoją najbardziej znaną sztukę "Cwiszn cwej wełtn" (Na pograniczu dwóch światów), znaną szerzej jako "Dybuk" dzięki tłumaczeniu Ch.N. Bialika na hebrajski. Po zaginięciu oryginalnego tekstu, An-S. napisał nową wersję opartą na tłumaczeniu Bialika, którą wystawiono w Warszawie w grudniu 1920 roku, krótko po jego śmierci. Sztuka doczekała się filmowych adaptacji w Polsce (1937) i Izraelu (1968), a jej polskie tłumaczenia wydano już w 1922 roku.

An-S. publikował poezję, dramaty, prozę, pamiętniki oraz studiował folklor. Niedokończony dramat "Tog un nacht" (Dzień i noc) został ukończony przez A. Kacyzne. Po jego śmierci, w latach 1920-1925, wydano zebrane dzieła autora pod tytułem "Gezamłte szriftn".