Max Weber - sylwetka autora

Max Weber, niemiecki socjolog, historyk, ekonomista, prawnik, religioznawca i teoretyk polityczny, był synem Maxa Webera seniora, uznanego doktora prawa i polityka. Najstarszy z dziewięciorga rodzeństwa, Max dorastał w Berlinie. Od 1882 do 1884 roku studiował jednocześnie prawo, filozofię oraz ekonomię na uniwersytecie w Heidelbergu. Musiał przerwać naukę, aby odbyć służbę wojskową jako podchorąży w Strasburgu, po czym kontynuował studia najpierw w Berlinie, a później w Göttingen, gdzie ukończył edukację w 1886 roku.

Po zamieszkaniu w dzielnicy Berlina, Charlottenburgu, Max Weber pracował nad swoją rozprawą doktorską, którą obronił w 1889 roku, oraz nad pracą habilitacyjną, uzyskując tytuł profesora nadzwyczajnego w Berlinie w 1892 roku. W 1893 roku poślubił Marianne Schnitger, przyszłą działaczkę na rzecz praw kobiet. Kolejnym krokiem w jego karierze było objęcie stanowiska profesora ekonomii politycznej we Fryburgu w 1894 roku, a trzy lata później w Heidelbergu, gdzie nawiązał współpracę z neokantowską szkołą badeńską. Śmierć ojca w 1897 roku spowodowała u Webera głębokie załamanie nerwowe, które na pewien czas przerwało jego pracę naukową.

W 1903 roku Max Weber został współwydawcą czasopisma "Archiv für Sozialwissenschaft und Sozialpolitik", w którym opublikował swoją znaną pracę "Etyka protestancka i duch kapitalizmu". W 1912 roku próbował stworzyć nową partię centrolewicową, łączącą idee socjaldemokratyczne i liberalne, jednak jego wysiłki nie przyniosły oczekiwanego skutku.

Podczas I wojny światowej, w 1915 roku, został mianowany dyrektorem szpitala wojskowego w Heidelbergu, a w 1918 roku był doradcą Niemieckiej Komisji Rozbrojeniowej, uczestnicząc w przygotowaniach do traktatu wersalskiego. Weber gorąco popierał zawarcie w Konstytucji Weimarskiej Artykułu 48, umożliwiającego zarządzanie za pomocą dekretów w wyjątkowych sytuacjach, co później wykorzystał Adolf Hitler do ustanowienia dyktatury.

W 1918 roku Weber powrócił na uniwersytet, obejmując katedrę w Wiedniu, a w 1919 roku pierwszą w Niemczech katedrę socjologii w Monachium, gdzie spędził resztę życia. Zmarł na zapalenie płuc.

Do najważniejszych dzieł Webera należą "Etyka protestancka a duch kapitalizmu" oraz "Gospodarka i społeczeństwo". Jego inne prace obejmują m.in. "Der Nationalstaat und die Volkswirtschaftspolitik", "Wahlrecht und Demokratie in Deutschland" oraz "Gesammelte politische Schriften". Weber znacząco wpłynął na metodologię nauk społecznych, odrzucając pozytywistyczne podejście i dążąc do opracowania specyficznej metodologii oraz filozofii nauki tych dziedzin.

Teoria socjologiczna Webera koncentruje się na pojęciu działania, które odróżnia od innych zachowań ludzkich przez subiektywny sens nadawany mu przez działającego. Postulował badanie zachowań ludzkich poprzez porównywanie ich z idealnymi typami racjonalnymi, aby wykazać odchylenia od tych wzorców. Przy działaniach emocjonalnych proponował empatię, natomiast przy zachowaniach tradycjonalnych - analizę historyczną.

Weber uważał, że proces racjonalizacji, typowy dla kultury zachodniej, polega na odchodzeniu od tradycji i rozwijaniu racjonalnego myślenia i działania. Proces ten nazwał "odczarowywaniem świata", czyli niszczeniem dawnych, opartych na magii struktur. Jego analizy dotyczące biurokracji i wyższości niektórych świąt protestanckich nad katolickimi były jednym z wyrazów tego przekonania.