W prześwicie. Szkice z Bramy

Książka zaczyna się i kończy w tym samym miejscu, gdzie została zainicjowana – w owej Bramie. Zamyka ją esej, który jednocześnie otwierał drogę do poznania tej szczególnej przestrzeni, będąc pierwszym krokiem w odkrywaniu jej tajemnic. Każdy kolejny tekst został starannie przygotowany z myślą o tworzeniu spójnej całości, która przypomina archipelag, wzór złożony z rozmaitych aspektów. Autor, Paweł Próchniak, zdawał sobie sprawę, że jego analiza skupi się jedynie na wybranych elementach dzieła Tomasza Pietrasiewicza. Nie miał jednak pewności, dokąd go ta podróż zaprowadzi. Teraz, w obliczu swojego dzieła, widzi siebie w prześwicie Bramy, na skraju nieodkrytego świata, pod połyskującym Orionem. Teksty łączą się w esej uformowany z obrazów: przeszłość Bramy Grodzkiej w Lublinie, wydarzenia i twarze związane z postaciami uchwyconymi na szklanych negatywach, które w Bramie znalazły swoje miejsce. W ten sposób, w tej grze świateł i kadrów, znajdujemy ów prześwit.

Próchniak umożliwia czytelnikom dostrzeżenie tego, co kryje się poza opisami zgromadzonymi w Bramie: dokumentami, fiszkami, zapisami, zdjęciami, planami i mapami. Pozwala on spojrzeć w głąb czasu, odkrywając świat, ludzi, ulice i domy dawno zniszczone. Zanurza się przez warstwy wspomnień w ulotną rzeczywistość, która jest możliwa tylko dzięki sile pamięci. Jego strategią literacką jest kontemplacyjna interpretacja, próba uchwycenia tego, co nieuchwytne, przełożenie niedostępnych doświadczeń na słowa, które nie określają niczego jednoznacznie, ale prowadzą czytelnika do tego, co można dostrzec jedynie w prześwicie. Jak zauważa prof. Jacek Leociak, autor prowadzi nas ku temu, co widzimy "w prześwicie".