Szara dama

Natknęłam się na to niemal przez przypadek - przypadkowa wzmianka na forum czytelniczym o tematyce gotyckiej - i już po pierwszej stronie byłam całkowicie uzależniona. Wyobraź to sobie: smagana wiatrem gospoda przy omszałym młynie, gromada ciekawskich przyjaciół zgromadzonych wokół trzaskającego paleniska, a na przeciwległej ścianie portret kobiety w żałobnej szarości, której oczy zdają się podążać za tobą. Przysięgam, w połowie spodziewałam się, że jej widmowa postać wyjdzie prosto z płótna i dołączy do naszego małego klubu książkowego.

Nasz narrator - jeden z tych zawsze tak rozsądnych wiktoriańskich typów - naciska na milczącego karczmarza, aby opowiedział historię, i oto on przedstawia prawdziwy pamiętnik samej „Szarej Damy”. Od tego momentu czułam się, jakbym zakradła się za kulisy wielkiego teatru: malowany uśmiech nagle ożył szeptanymi tajemnicami, każda strona pamiętnika Anny była słabo oświetlonym korytarzem w długim, samotnym zamku.

Gaskell nie tylko odhacza zwykłe widmowe pola - spowite mgłą podejścia, odległe wycie, skrzypiące drzwi - ona tchnie w nie ludzką tęsknotę. Świat Anny jest jednocześnie znajomy i niesamowity: służba z ukradkowymi spojrzeniami, korytarze, w których każdy krok odbija się echem niebezpieczeństwa, i przystojny zalotnik, pan de Tourelle, którego wypolerowane maniery skrywają coś znacznie bardziej złowieszczego. Czytałam przy świetle lampy, na wpół obawiając się, że wiatr ją zgasi, ponieważ chciałam wiedzieć: czego on naprawdę szukał?

Anna nie jest dzielną bohaterką rozbijającą świeczniki w samoobronie - jest ofiarą okoliczności, konwencji i własnej nadziei na uczucie. W społeczeństwie, które nie oferuje jej żadnej siatki bezpieczeństwa, jej samotny głos na stronie jest boleśnie ludzki. Kiedy pisze o pierwszych nocach spędzonych samotnie w tym wielkim, odbijającym się echem zamku, poczułam jej samotność tak ostro, jak każdy krzyk w mrocznym horrorze. A kiedy jej zaufanie do de Tourelle'a załamuje się, chciałam go zdławić przez strony.

W samym sercu ta klasyczna powieść jest medytacją nad naszą potrzebą przynależności. Pragnienie Anny do prawdziwej więzi - czy to przyjaźni, rodziny, czy czułego romansu - gwałtownie zderza się ze sztywnymi zasadami jej czasów. Gaskell pokazuje nam, że najstraszniejszym duchem jest społeczna ruina, a najbardziej przerażającymi murami są osąd i izolacja. To świadectwo umiejętności Gaskell, że byłam tak wściekła na drugoplanową obsadę - chciałam ich pobić z powodu ich hipokryzji.

Chciałabym więc. Powieść przelatuje jak sen, którego nie można do końca utrzymać. Tęskniłam za głębszymi spojrzeniami na przeszłość Anny w Londynie, za kilkoma scenami z lojalną służącą, która mogła być jej jedynym sprzymierzeńcem, a nawet za dłuższym rozdziałem, w którym sam portret zdawałby się oddychać. Ale być może zwięzłość jest częścią uroku: jak każda dobra opowieść o duchach, czai się w cieniu, zachęcając do wypełnienia pustych miejsc własną wyobraźnią.

Jeśli uwielbiasz nastrojowe klimaty, rozkoszujesz się tańcem między nadzieją a strachem lub po prostu chcesz posmakować wiktoriańskiej opowieści w jej najbardziej przerażającym i sympatycznym wydaniu, „Szara dama” jest dla ciebie. Czytaj ją przy blasku ognia lub pod zalanym deszczem oknem i pozwól, by pamiętnik Anny przedostał się do twoich myśli. Poświęć tej klasyce godzinę swojego czasu, a poczujesz się, jakbyś spędziła całe życie wędrując po tych nawiedzonych korytarzach. I uwierz mi - to jest dokładnie ten rodzaj niepokoju, dla którego żyję w upiornej opowieści.