Straszny Dwór, czyli sarmackie korzenie Niepodległej

Profesor Jacek Kowalski, uhonorowany Nagrodą Literacką im. Józefa Mackiewicza za swoją pracę nad książką „Sarmacja. Obalanie mitów”, wziął na swoje barki zadanie opisania naszej narodowej opery, ujawniając nowe oblicze twórczości Stanisława Moniuszki. W swojej książce przedstawia „Straszny dwór” jako dzieło pełne złożonych treści i ukrytych znaczeń, osadzonych głęboko w tradycji. Jego narracja, stylizowana na gawędę, wprowadza czytelnika w bogaty świat opery, oferując informacje dotyczące zarówno biografii Moniuszki, jak i kontekstu społeczno-politycznego jego czasów.

Profesor Kowalski nie ogranicza się jedynie do okresu powstawania i premiery dzieła, lecz wnikliwie pokazuje jego źródła i długofalowe skutki decyzji artystycznych i ideowych, które podejmowali kompozytor i librecista. Drugą część książki stanowi unikalne wydanie libretta „Strasznego dworu”, które odzwierciedla jego pierwotny stan przygotowań przed prapremierą. Dzięki porównaniu rękopisu Jana Chęcińskiego, drukowanej wersji i partytury z odręcznymi wpisami Moniuszki, autor przywraca dziełu formę, której dotąd nie znaliśmy z powodu cenzury i późniejszych adaptacji.

Komentarz autora, osadzony na gorąco przy poszczególnych partiach libretta, świetnie współgra z rytmicznymi momentami skupienia i odprężenia, co dodaje książce niezwykłego charakteru. Profesor Elżbieta Nowicka podkreśla w swojej recenzji, że spostrzeżenia profesora Kowalskiego cechują się trafnością i oryginalnością.

Do książki dołączono płytę CD z nagraniem „Strasznego dworu” z 1965 roku, na której występują takie gwiazdy jak Halina Słonicka, Andrzej Hiolski i Bernard Ładysz, co stanowi cenny dodatek dla miłośników opery.