Środkowoeuropejczyk Gatunek na wymarciu?

W XXI wieku temat Europy Środkowej ponownie wkracza do dyskusji, przybierając coraz to nowe formy. Tożsamość środkowoeuropejska nie jest zjawiskiem nowym; ma ona długą historię, sięgającą czasów przed jej największym rozkwitem w latach 70. i 80. XX wieku. Książka „Środkowoeuropejczyk - gatunek na wymarciu? Narracje tożsamościowe na wybranych przykładach prozy czeskiej i polskiej XX i XXI wieku” autorstwa Magdaleny Brodackiej-Dwojak stanowi głęboką refleksję nad genezą idei Europy Środkowej, jej rozwojem, zniknięciami oraz powrotami. Tekst analizuje dzieła literackie czeskich i polskich autorów, które łączą bliskość kulturowa oraz historyczna.

Jest to pierwsza publikacja obejmująca niemal osiem dekad rozwoju pojęcia Europy Środkowej, począwszy od roku 1945. W centrum uwagi znajdują się powieści i eseje takich autorów jak Czesław Miłosz, Milan Kundera, Krzysztof Czyżewski, Václav Havel, Jáchym Topol, Andrzej Stasiuk, Radka Denemarková i Olga Tokarczuk. Ci pisarze wchodzą ze sobą w dialog, uwypuklając ważne problemy, z którymi nadal borykają się mieszkańcy tego regionu, takie jak imperialna dominacja sąsiadów, zmienność granic państwowych, kwestie pogranicza, mniejszości narodowe, wyzwania transformacyjne oraz poszukiwanie wspólnej tożsamości i współpracy. Książka stara się udowodnić, że Polacy i Czesi mogą czerpać z dziedzictwa Europy Środkowej, wychodząc poza ograniczenia narodowe.

Dzieło Brodackiej-Dwojak jest aktualne i niesie przesłanie skierowane do współczesnych czytelników. „Środkowoeuropejczyk” podejmuje dialog z sąsiadami, przyznając się do wielu twarzy i nie negując własnej tożsamości. Publikacja ukazuje niewygodne aspekty historii, ale równocześnie patrzy w przyszłość z nadzieją. W kontekście wojny w Ukrainie książka ta pomaga odbudować świadomość o wspólnocie Europy Środkowej, łącząc przeszłość z przyszłością poprzez wartości takie jak rodzinna jedność i solidarność.

Magdalena Brodacka-Dwojak to literaturoznawczyni, polonistka i bohemistka związana z Wydziałem Polonistyki Uniwersytetu Jagiellońskiego. Stypendystka Instytutu Nauk o Człowieku w Wiedniu oraz Czeskiej Akademii Nauk w Pradze, a także laureatka rezydencji im. Marii i Kazimierza Brandysów. Jej prace publikowano m.in. w "Kontekstach Kultury", "Bohemistyce" i "Twórczości". Specjalizuje się w komparatystyce kulturowej oraz literaturze środkowoeuropejskiej XX wieku.