Pani na Puławach

Maria Anna księżna Wirtemberska, zachęcając swoją matkę Izabelę z Flemmingów Czartoryską do spowiedzi, usłyszała od niej z pół-żartem, pół-serio: "Moja Marysiu, jeśli wyznam księdzu wszystko, co zrobiłam w życiu, nie uwierzy mi i pomyśli, że kłamię!" Życiorys tej niezwykłej kobiety, która dożyła prawie 90 lat, mógłby posłużyć za materiał na wiele biografii. Była uosobieniem lekkomyślnego rokoka, uwikłana w liczne romanse, które budziły niemało skandali na skalę europejską, lecz jednocześnie była rozmodloną patriotką. Jej gorące wsparcie dla postępowych inicjatyw na Sejmie Czteroletnim i rola patronki Tadeusza Kościuszki świadczą o jej zaangażowaniu w sprawy ojczyzny. Ponadto, Izabela z Czartoryskich była autorką jednych z pierwszych książek skierowanych do szerszej publiczności i przyczyniła się do rozwoju muzealnictwa w Polsce. W wieku trzydziestu pięciu lat podkreśliła dwa najważniejsze uczucia swojego życia: miłość do dzieci i miłość do ojczyzny. Twierdziła, że zawsze była dobrą matką i nigdy nie miała powodu wątpić w swą niesłabnącą miłość do potomstwa.