Kultura monastyczna w późnośredniowiecznej Bułgari

Mnisi oraz anachoreci odegrali kluczowe role w późnośredniowiecznym społeczeństwie Bułgarii. Klasztory i pustelnie były uznawane za miejsca zbawienia, oferując warunki sprzyjające prawdziwie chrześcijańskiemu życiu. W tej duchowej przestrzeni, mnisi, zwani ziemskimi aniołami czy niebiańskimi ludźmi, roztaczali modlitewną opiekę nad chrześcijańską ekumeną. Wierni oddawali im w opiekę swoje życiowe problemy, a władcy zawierzali przyszłość kraju. Klasztory, ze swoimi skryptoriami, były jednymi z najważniejszych ośrodków kulturotwórczych tamtych czasów. Zrozumienie podstaw kultury mniszej jest kluczowe dla pełniejszego pojmowania życia średniowiecznych Bułgarów.

Niniejsza monografia analizuje te aspekty życia mnichów i eremitów, które definiują ich wyjątkową tożsamość. Badanie obejmuje normy i wartości, jakimi kierowali się członkowie tej społeczności, a także ich znaczenie dla struktury społecznej. Autor, poprzez uważną selekcję źródeł, dostarcza nowego spojrzenia na tematy interesujące zarówno dla filologów, jak i historyków.

Punktem wyjścia dla tej książki była rozprawa doktorska, przygotowana pod kierunkiem prof. dr. hab. Mirosława J. Leszki, obroniona w lipcu 2017 roku w Katedrze Historii Bizancjum. Dzięki solidnej analizie źródłowej, rozprawa ukazuje ówczesne ideały życia ascetycznego, koncentrując się na celach mnichów, hierarchii wartości oraz wzorcach realizacji tych ideałów, jak wyobcowanie, wyrzeczenie, pokuta i modlitwa. Praca dobrze oddaje napięcie między wzniosłymi ideałami a codziennymi ludzkimi słabościami mnichów. Również przedstawia różnorodne formy życia monastycznego: wspólnotowego, pustelniczego i półpustelniczego, które kreowały relacje społeczne w tej epoce.