Rosja - wielkie zmyślenie. Od wolności Gorbaczowa do wojny Putina

Kilka dni temu kupiłem książkę Arkadija Ostrowskiego pod tytułem „Rosja – wielkie zmyślenie. Od wolności Gorbaczowa do wojny Putina”. Takie to czasy, że wszyscy podświadomie czujemy w Rosji wroga, a wroga lepiej poznać niż ignorować. Wspomniana wyżej książka nie jest bynajmniej kolejnym ponurym portretem prezydenta Federacji Rosyjskiej, lecz udaną próbą naświetlenia tematu rosyjskiej duszy od zupełnie innej strony, Arkadij Ostrowski obecnie pracuje jako redaktor „The Economist”, poważnego pisma w dziedzinie ekonomii. Dziedzina ta pozostaje tematem przewodnim w książce „Rosja – wielkie zmyślenie. Od wolności Gorbaczowa do wojny Putina”, ponieważ autor przygląda się sposobowi wykorzystywania mediów przez władzę rosyjskie w ciągu ostatnich stu lat. Co media mają wspólnego z ekonomią? Jak przekonuje Arkadij Ostrowski, sprawne posługiwanie się mediami zapewnia w Rosji wąskiej grupie ludzi nieograniczone bogactwo. Autor reportażu prowokacyjnie umieścił w tytule Władimira Putina i nie jest to przypadek. Obecny prezydent Federacji Rosyjskiej skutecznie opanował techniki manipulacji zbiorową świadomością, o czym Arkadij Ostrowski szczegółowo rozpisuje się w trzecim. Moim zdaniem najciekawszym rozdziale książki „Rosja – wielkie zmyślenie. Od wolności Gorbaczowa do wojny Putina”.

Pierwsze dwa rozdziały Arkadij Ostrowski poświęcił na przedstawienie roli mediów na początkowym etapie istnienia ZSRR. Sporo ciekawostek o literackim zajęciu czołowych polityków sowieckich zaskoczy nawet najbardziej zorientowanych w realiach II Wojny Światowej czytelników. Z mojej perspektywy ciekawszym wydał się drugi rozdział, poświęcony zmianom w mediach w latach 90’ XX wieku w Rosji. Arkadij Ostrowski przypomina w swoim reportażu, że rozpad Związku Radzieckiego wywołał w Rosji prawdziwe trzęsienie ziemi. Poziom życia ludzi z dnia na dzień pogrążał się w odmętach biedy, szalała hiperinflacja i bezrobocie, a przestępczość zorganizowana zarabiała krocie na przekrętach z przedstawicielami władzy. Takie to były czas, jak możemy przeczytać w książce  „Rosja – wielkie zmyślenie. Od wolności Gorbaczowa do wojny Putina”. Dlaczego autor o tym wspomina w swojej książce? Arkadij Ostrowski przekonuje, że Rosja nie była przygotowana na rozpad ZSRR, ale urzędujący wówczas prezydent Federacji Rosyjskiej, Borys Jelcyn, zasłużył się dla kraju liberalną polityką wobec pluralizmu i wolności słowa. Wielu Rosjan nie pamięta o tym, że w połowie lat 90’ mieli do wyboru kilka stacji telewizyjnych i nikogo nie wsadzano do wiezienia za poglądy polityczne. Obecnie, społeczeństwo rosyjskie nie ma ani wolności słowa, ani zadowalającego poziomu życia. Czy tak musiało być?  

W trzeciej części reportażu „Rosja – wielkie zmyślenie. Od wolności Gorbaczowa do wojny Putina” znajdziecie odpowiedź na pytanie, jakie mechanizmy wdrożył Władimir Putin, aby podporządkować sobie media, nie tylko te tradycyjne, ale również bardziej współczesne, jak Internet. Umowną granicą wolności słowa w Rosji była zdaniem Arkadija Ostrowskiego śmierć Borysa Niemcowa na zlecenie tajnych służb rosyjskich. Autor reportażu wspomina o tym już na wstępie, a dalej prowadzi porywający wywód w przedmiocie znaczenia mediów dla fundamentów władzy na Kremlu. Bez względu na to, kto ja aktualnie sprawuje.  
 
Reportaż „Rosja – wielkie zmyślenie. Od wolności Gorbaczowa do wojny Putina” oprócz oczywistej zalety w postaci wartości merytorycznej, został również znakomicie opisany lekkim piórem znanego dziennikarza. Arkadij Ostrowski prezentuje interesujące spojrzenie na historię najnowsza Rosji, jednocześnie nie usprawiedliwia rosyjskiego społeczeństwa, nie szuka w nim zmanipulowanej, bezmyślnej masy ludzkiej. Przeciwnie, autor reportażu punktuje nieścisłości w retoryce kremlowskiej, którą przeciętni Rosjanie ignorują albo interpretują według zaleceń czołowych propagandystów. Władimir Sołowiow, nazywany „medialnym żołnierzem Putina”. Znamienne, że człowiek ten znany był w Rosji od wielu lat jako prezenter kanału Russia 1, tymczasem zachód zdał sobie sprawę z niszczącej pozycji Sołowiowa dopiero przy okazji wojny w Ukrainie. Arkadij Ostrowski nie mógł oczywiście w chwili pisania swojego reportażu przewidzieć ofensywy rosyjskiej z 24 lutego 2022 roku, niemniej z jego książki wylania się ponury obraz tego, co nieuchronne. Jeśli wcześniej mieliście wątpliwości, czy Władimir Putin ma poparcie swoich krajan w konflikcie za nasza wschodnia granica, to książka„Rosja – wielkie zmyślenie. Od wolności Gorbaczowa do wojny Putina”  skutecznie rozwieje wasze wątpliwości.  

Arkadij Ostrowski przekonuje, że media w Rosji to narzędzie to mówienia ludziom tego, co chcą usłyszeć. Rosja jest wielka, Rosji wszyscy się boją. Z książki „Rosja – wielkie zmyślenie. Od wolności Gorbaczowa do wojny Putina” wynika, że taka polityka wobec własnego społeczeństwa długo przynosiła korzyści kremlowskim elitom. Być może szansa, o której pisze Arkadij Ostrowski w drugim rozdziale nawiązując do liberalnej polityki Borysa Jelcyna znów nadejdzie, kiedy po Władimirze Putinie nastąpi kolejna w historii Rosji „wielka smuta”?