O bezpośrednich danych świadomości

Henri Bergson (1859-1941) jest uznawany za jednego z najznamienitszych filozofów Francji, porównywalnego do Kartezjusza z dawnych czasów czy bardziej współczesnego Sartre’a. Kluczowym elementem jego filozofii jest intuicjonizm, który stawia w opozycji do empiryzmu oraz skrajnego racjonalizmu. Bergson traktuje życie jako ciągłą zmianę i nieustanny twórczy akt. Jego zdaniem, rzeczywistości nie poznajemy przez rozumowanie, lecz przez bezpośrednie przeżycie i doświadczenie.

W przeciwieństwie do intelektualnego podejścia, Bergson zdecydowanie opowiada się za intuicją i empirycznym doświadczeniem. Uważa, że doświadczenie to jest napędzane przez życiodajną siłę, lan vital, a jej źródłem jest sam Bóg. Najbardziej znaczącym dziełem Bergsona jest "Ewolucja twórcza", choć już wcześniej, w swojej pierwszej książce "O bezpośrednich danych świadomości" z 1889 roku, przedstawił podstawowe założenia swojej filozofii. Jak zauważa Leszek Kołakowski, bergsonowska analiza dotyka przede wszystkim doświadczenia czasu i ruchu, z których to czas jest najbardziej bezpośrednio odczuwalnym aspektem rzeczywistości.

Bergson zauważa, że świat wydaje się być nieruchomy, a ruch to tylko dodatek. Jednak w rzeczywistości, rzeczy są manifestacją ruchu, a nie jego tłem. To prowadzi do stwierdzenia, że rzeczywistość ma charakter duchowy albo jest sterowana przez aspekt duchowy. W swojej pierwszej pracy, Bergson poświęca trzy rozdziały tematom związanym z intensywnością przeżywanych stanów psychicznych, jak radość, smutek, ból, czy miłość, a także pojęciom czasu i wolnej woli.

Wolność definiuje jako relację naszej konkretnej jaźni z aktem, który wykonujemy. Ten stosunek jest nieuchwytny, właśnie ze względu na fakt naszej wolności. Możemy analizować rzeczy, lecz nie procesy; możemy dzielić przestrzeń, lecz nie czas. Jeżeli ktoś próbuje dokonać takiej analizy, nieświadomie zmienia postęp w coś statycznego, a trwanie w przestrzenność.