Cygan to Cygan

Lidia Ostałowska w swojej książce "Cygan to Cygan" tworzy ponadczasowe portrety Romów, które, mimo upływu lat od pierwszego wydania, nie tracą na znaczeniu. Pomimo wysiłków wielu organizacji, sytuacja Romów nie ulega poprawie, a wręcz przeciwnie, często staje się gorsza. Postkomunistyczne państwa ciągle nie mogą znaleźć skutecznego sposobu na integrację mniejszości romskiej, a społeczność ta pojawia się w mediach głównie w kontekście negatywnych zjawisk, takich jak deportacje z Francji czy zakazy żebrania w Polsce.

Ostałowska przedstawia złożone środowisko romskie, zaznaczając wpływ mentalności społeczeństw większościowych oraz narodowej tożsamości krajów takich jak Polska, Bułgaria czy Węgry. Od momentu pierwszego wydania książki wiele się zmieniło w Europie Środkowej, jednak przynależność do wspólnoty ceniącej prawa człowieka przypomina, że to Romowie sami powinni decydować o swojej przyszłości i wyborze między nowoczesnością a tradycją.

Świat Romów, pełen różnorodności i niezwykłych historii, jest opisywany przez Ostałowską z pasją i humanizmem, co podkreślał także Ryszard Kapuściński. Jerzy Giedroyc sugeruje, że książka w wyjątkowy sposób przedstawia narodową i historyczną złożoność Romów, oferując wgląd w ich tajemnice i często tragiczne losy. Problem Romów nie sprowadza się jedynie do kwestii socjalnych i ekonomicznych, jak zauważa Martin Pollack. Ostałowska, pisząc z empatią i bez fałszywej sentymentalności, pokazuje ich jako ludzi z marzeniami i potrzebami, co czyni tę książkę prawdziwie mistrzowską.