Krwawe łzy unitów polskich

Teodor Jeske-Choiński, mimo iż jego dzieła są od czasu do czasu wznawiane, nadal pozostaje postacią mało znaną i niedocenianą w szerokim obiegu. W przedmowie do pierwszej monografii poświęconej życiu i twórczości tego pisarza, Paweł Krzemiński zauważa, że nie powstała jeszcze żadna biografia Jeske-Choińskiego, ani dokumentalny film o nim, a media bardzo rzadko podejmują temat jego twórczości. Pisarz ten, przez swoje konserwatywne poglądy, był niechętnie widziany przez cenzorów PRL oraz wielu przedstawicieli świata akademickiego.

W swojej książce "Krwawe łzy unitów polskich" Jeske-Choiński opisuje dramat prześladowań, jakich doświadczali polscy unitowi duchowni i wierni ze strony carskiej Rosji. Są to opowieści o nieugiętości i odwadze polskiego ludu, który bronił swej tożsamości i wiary przed rusyfikacyjnym naciskiem. Przykładem tego są wydarzenia, w których unitom zabraniano praktyk religijnych, a śmiałkowie, którzy nie chcieli poddać się restrykcjom, narażeni byli na surowe kary, od grzywien po zsyłkę na Syberię. Opisuje, jak w jednej z podlaskich wsi, mieszkańcy heroicznie bronili swojego kościoła przed przemianą w świątynię prawosławną, pokazując nadludzką determinację.

Te fragmenty książki obrazują nie tylko brutalność ówczesnej polityki, ale także niezłomność polskiego ducha, który pozwolił na przetrwanie narodowej tożsamości. Katolicka wiara jawi się w tej opowieści jako kluczowy element oporu wobec rusyfikacji. Choiński podkreśla, że gdyby unici zgodzili się na narzuconą im zmianę wyznania, mogliby stopić się z rosyjską kulturą. Jednak dzięki ich niezłomnej postawie, pamięć o tych wydarzeniach oraz ich wkładzie w zachowanie polskości przetrwała do dziś.