Stanisław Brzozowski - sylwetka autora

Stanisław Brzozowski to wybitna postać polskiej myśli filozoficznej, literackiej i teatralnej okresu Młodej Polski. Jako wyznawca materializmu historycznego, wprowadził marksizm w polski kontekst filozoficzny. Jego teoria "filozofii pracy" stanowiła unikalne podejście do zagadnień filozoficznych. Brzozowski jest najbardziej znany z dzieł takich jak "Legenda Młodej Polski" oraz uznawana za pierwszą polską powieść intelektualną "Płomienie".

Pochodził z podupadłej rodziny szlacheckiej z herbem Belina. W 1896 roku rozpoczął naukę na wydziale przyrodniczym Uniwersytetu Warszawskiego, jednak nie ukończył ich, będąc wyrzuconym za swój udział w proteście przeciwko gratulacjom wysłanym w związku z odsłonięciem pomnika Michaiła Murawjowa w Wilnie. Krótko przewodniczył organizacji studenckiej "Bratnia Pomoc", skąd został usunięty po defraudacji funduszy. Jego zaangażowanie w nielegalną działalność edukacyjną zakończyło się aresztowaniem i pobytem w więzieniu, podczas którego zapadł na gruźlicę. Choroba towarzyszyła mu do końca życia. W sanatorium w Otwocku poznał swoją przyszłą żonę, Antoninę z domu Kolberg.

W 1908 roku Władimir Burcew oskarżył go o współpracę z Ochraną, carską policją polityczną, prowadząc do tzw. procesu obywatelskiego. W gronie jego obrońców znaleźli się Karol Irzykowski, Ostap Ortwin, Wacław Nałkowski, Edmund Szalit oraz jego żona Antonina. Pomimo publikacji obronnej broszury "Lemiesz i szpada przed sądem publicznym", sprawa nigdy nie została definitywnie rozstrzygnięta. Według badań dr. Mieczysława Sroki, specjalisty od biografii Brzozowskiego, oskarżenie było najprawdopodobniej polityczną intrygą. Z powodu złego stanu zdrowia pisarz musiał opuścić kraj i wyjechać za granicę. Ostatecznie zmarł 30 kwietnia 1911 roku we Florencji, gdzie został pochowany na cmentarzu Trespiano.

Brzozowski, jako filozof, czerpał inspiracje z dzieł Marksa, Nietzschego, Bergsona, Sorela i Kanta, stanowczo sprzeciwiając się pozytywizmowi i utylitaryzmowi XIX wieku. Jego myśl filozoficzna była również głęboko zakorzeniona w pracach Kościoła, co początkowo spotykało się z krytyką jego wczesnych poglądów marksistowskich. Pod koniec życia nawrócił się na katolicyzm, co było widoczne w jego "Pamiętniku". To zbliżenie do Kościoła spotkało się jednak z ostrą krytyką lewicowych środowisk, z którymi był związany.

Jako krytyk literacki, Brzozowski oczekiwał od pisarzy zaangażowania w kluczowe kwestie narodowe i społeczne, jednocześnie krytykując wielu współczesnych sobie autorów za ograniczoność ich perspektywy. Mimo to, wysoko cenił twórczość Cypriana Kamila Norwida, podkreślając znaczenie pracy i twórczości w życiu człowieka, co stało się również fundamentem jego własnej filozofii.

Myśl Brzozowskiego miała wpływ na wielu intelektualistów, takich jak Karol Irzykowski, Teresa Landy, Andrzej Trzebiński, Czesław Miłosz, czy Stanisław Ignacy Witkiewicz, a nawet na papieża Jana Pawła II. Czesław Miłosz podkreślał jego wyjątkowe miejsce w polskiej literaturze XX wieku, podziwiając jego intelektualną wyższość nad współczesnymi mu postaciami.