Richard Francis Burton - sylwetka autora

Richard Francis Burton był wszechstronnie utalentowanym Brytyjczykiem, który zasłynął jako żołnierz, dyplomata, lingwista, pisarz, podróżnik i odkrywca. Jego działalność obejmowała wiele regionów świata, w tym Indie, Bliski Wschód, Afrykę i Amerykę Południową. Burton pochodził z rodziny o wojskowych tradycjach; jego ojciec, Irlandczyk, osiągnął stopień pułkownika w armii brytyjskiej. Po ukończeniu edukacji w europejskich szkołach prywatnych, Burton podjął studia na uniwersytecie w Oksfordzie na kierunku arabistyka. Jednak jego akademicka kariera zakończyła się po roku, gdy usunięto go z uczelni wskutek udziału w pojedynku.

W 1842 roku Burton wstąpił do sił zbrojnych Kompanii Wschodnioindyjskiej, gdzie służył w pułku Bombay Native Infantry na terenie dzisiejszego Pakistanu przez siedem lat. Podczas służby nauczył się języków perskiego, afgańskiego i hindustani, a także doskonalił swój arabski, co później pozwoliło mu zostać tłumaczem pułkowym. Jego kariera wojskowa znalazła się jednak w trudnej sytuacji po kontrowersyjnym raporcie dotyczącym afery związanej z żołnierzami w Karaczi, co zmusiło go w 1849 roku do powrotu do Anglii.

W 1853 roku Burton wyruszył na Bliski Wschód, uzyskując roczny urlop na doskonalenie języka arabskiego. W przebraniu afgańskiego lekarza o imieniu Mirza Abdullah dotarł do Mekki i Medyny, stając się pierwszym Brytyjczykiem, który miał możliwość zobaczenia i naszkicowania najświętszego sanktuarium islamu oraz „Czarnego Kamienia”. Miał też zamiar przekroczyć Półwysep Arabski, aby zobaczyć pustynię Rub’ al-Khali, ale choroba zmusiła go do powrotu do Egiptu i później do Bombaju.

W 1854 roku otrzymał zadanie eksploracji Rogu Afryki, szczególnie niezbadanego Somali, obecnie nazywanego Somalią. W wyprawie uczestniczyli inni oficerowie brytyjscy: G.E. Herne, John Hanning Speke i William Stroyan. Burton, znów w przebraniu, udał się do zamkniętego miasta Harar w północno-wschodniej Abisynii, gdzie przeprowadził rozmowy z lokalnymi dostojnikami. Podczas powrotu do Adenu samotnie przebył pustynię. Następnie ekspedycja zmierzała na południe od Mogadiszu, lecz została zaatakowana, efektem czego Stroyan stracił życie, a Burton został poważnie ranny.

Po rekonwalescencji Burton wziął udział w wojnie krymskiej (1854-1856), ale już w 1856 roku wrócił do Afryki. W ramach kolejnej ekspedycji, sponsorowanej przez Królewskie Towarzystwo Geograficzne, Burton i Speke rozpoczęli w sierpniu 1857 roku poszukiwania źródeł Nilu, wyruszając z Bagamoyo w Tanzanii. Po przemierzeniu około 800 kilometrów, w 1858 roku dotarli do Tabory. Burton sądził, że jezioro Tanganika było źródłem Nilu, ale wymuszone przez chorobę Burtona i malarię Speke’a ustalenia w tej sprawie były niejednoznaczne, co doprowadziło do sporu między odkrywcami.

Po powrocie z Afryki i ogłoszeniu przez Speke’a odkrycia jeziora Wiktorii jako źródła Nilu, Burton podjął próby podważenia jego twierdzeń. Spór trwał do śmierci Speke’a w 1864 roku. Poza swoim wkładem eksploracyjnym, Burton miał także liczne osiągnięcia literackie. W 1860 roku zawarł związek małżeński z Izabellą Arundel, a w latach 1860–1861 odwiedził Amerykę, gdzie opisał życie mormonów w „City of the Saints”. Jego późniejsza kariera obejmowała funkcje konsularne w Zatoce Gwinejskiej i São Paulo, a także podróż do Ameryki Południowej.

W latach 1877–1882 Burton badał także Bliski Wschód i Ghanę w poszukiwaniu złota. Ostatecznie, w 1886 roku, otrzymał tytuł szlachecki od królowej Wiktorii. Zmarł w Trieście w 1890 roku, pozostawiając po sobie znaczący dorobek literacki i tłumaczeniowy, w tym tłumaczenie „Księgi tysiąca i jednej nocy”, znane jako „The Arabian Nights” z 1885 roku. Był także badaczem zachowań seksualnych w kulturach afrykańskich i arabskich oraz tłumaczem literatury erotycznej.