Grażyna Jonkajtys-Luba - sylwetka autora

Grażyna Maria Jonkajtys-Luba pochodziła z rodziny o korzeniach nauczycielskich. Kiedy wybuchła II wojna światowa, uczęszczała do ostatniej klasy liceum ogólnokształcącego. Wrzesień 1939 roku przyniósł tragiczne wydarzenia. Jej najstarszy brat, Bronisław, który był uczniem Szkoły Podchorążych Piechoty, został zastrzelony przez bolszewików podczas próby przekroczenia granicy na Litwę z grupą polskich żołnierzy. Tego samego roku, w październiku, jej ojca, Hieronima Jonkajtysa, aresztowało NKWD i od tej pory jego los pozostaje nieznany, gdyż zaginął w sowieckich więzieniach.

W kwietniu 1940 roku Grażyna wraz z matką i rodzeństwem została zesłana do Północnego Kazachstanu. W trakcie sześcioletniego pobytu na zesłaniu pracowała w kołchozie, gdzie zajmowała się różnymi pracami, takimi jak wyrób cegieł, pasanie świń, a głównie murowanie pieców i remontowanie budynków. Po powrocie do Polski w 1946 roku, w październiku tego samego roku, rozpoczęła studia na Wydziale Architektury Politechniki Warszawskiej. Po ukończeniu studiów, pracowała w warszawskich biurach projektowych. Na pewien czas wyjechała do Ghany i Nigerii w ramach kontraktu z „Polservice”.

Od roku 1990 Grażyna często bywała w Nowym Jorku, gdzie pełniła rolę wolontariusza w Instytucie Józefa Piłsudskiego oraz w Stowarzyszeniu Weteranów Armii Polskiej w Ameryce. Organizowała wystawy, prowadziła wykłady oraz pisała artykuły do polonijnej prasy, koncentrując się na tematyce syberyjskiej i zabytkowej architekturze polskiej. Za swoje zasługi została wyróżniona licznymi odznaczeniami, m.in. Złotym Krzyżem Zasługi RP, Medalem „Merentibus” Instytutu Józefa Piłsudskiego, Krzyżem Kawalerskim Orderu Zasługi RP oraz Krzyżem Sybiraka.

W Polsce, Grażyna angażowała się w działalność społeczną związaną z ochroną pamięci i tradycji narodowej. Za swoje zaangażowanie została odznaczona Medalem „Pro Memoria” oraz Krzyżem Obrońców Kresów Wschodnich II. Aktywnie współpracowała z placówkami edukacyjnymi noszącymi imię Sybiraków w Augustowie oraz z Archiwum Akt Nowych, aby zachować żywą pamięć o ważnych wydarzeniach historycznych.