Baltasar Gracián - sylwetka autora

Baltasar Gracián, hiszpański prozaik i moralista, urodził się jako jedno z jedenaściorga dzieci lekarza w Belmonte de Gracián, niedaleko Calatayud w Aragonii. W wieku około dziesięciu lat przeprowadził się do Toledo, gdzie zamieszkał z wujem, również księdzem. Kształcił się w kolegium jezuickim w Saragossie w latach 1616-1619, a mając 18 lat, wstąpił do nowicjatu. Edukację kontynuował, studiując filozofię w Calatayud od 1621 roku, a teologię w Saragossie od 1623 roku. Uzyskał święcenia kapłańskie w 1627 roku, a swoje ostatnie śluby zakonne złożył w 1635 roku. Pracował jako nauczyciel w wielu kolegiach jezuickich, w tym w Calatayud, Lleidzie i Gandii.

Jego pobyt w Huesce okazał się znaczący, gdyż nawiązał tam znajomość z Vincencio Juanem de Lastanosa, lokalnym arystokratą, erudytą i miłośnikiem sztuki, który wspierał go swoimi radami i finansował publikacje jego dzieł. Gracián jako spowiednik wicekróla Aragonii, księcia de Nocera, przebywał w latach 1639–1641 w Nawarze i Madrycie, co przysporzyło mu popularność jako kaznodziei. Mianowano go rektorem kolegium w Tarragonie, a podczas buntów w Katalonii oraz francuskiej inwazji, pełnił funkcję kapelana wojsk Filipa IV, za co żołnierze nadali mu przydomek "ojca zwycięstwa".

Pierwszą książkę, "El Héroe", opublikował w 1637 roku. Jego twórczość często łamała zasady zakonne, wydawana była bez zgody przełożonych, co skutkowało wieloma nieprzyjemnościami, zwłaszcza po opublikowaniu jego najobszerniejszego dzieła "El Criticón", za co został ukarany wygnaniem do Graus. Pomimo urażonej dumy, został mianowany na nowe stanowisko. Gracián zmarł w 1658 roku w Tarazonie, a jego rodzinna miejscowość zmieniła nazwę na Belmonte de Gracián.

Wśród jego dydaktycznych dzieł znajdują się tytuły takie jak "El Político", "El Discreto" i "Oráculo manual y arte de prudencia". Pierwsze z nich proponują ideały władcy, odwołując się do postaci Ferdynanda Katolickiego, a także odwołują się do debaty z poglądami Machiavellego. W "El Discreto" i "Oráculo manual" Gracián kieruje swoje rady do człowieka, który pragnie rozwijać swoje talenty i osiągać doskonałość, pamiętając jednocześnie o ukrywaniu swoich wad. Jego wizja życia, przepełniona realizmem i bez złudzeń, wskazuje na "prudencia" jako najważniejszą cechę.

"El Criticón", alegoryczna powieść podróżnicza, zdobyła uznanie w Europie, szczególnie w krajach niemieckojęzycznych, stając się inspiracją dla pesymistów takich jak Nietzsche i Schopenhauer. Jako reprezentant baroku hiszpańskiego, Gracián znany jest z dzieła "Agudeza y arte de ingenio", które traktuje o figurach stylistycznych i koncepcji "agudeza". Ta charakterystyczna bystrość i dowcip są kluczowe dla jego stylu, czyniąc z jego traktatu podstawowy podręcznik konceptyzmu w literaturze hiszpańskiego baroku.