Aleksander Wat - sylwetka autora

Aleksander Wat, znany polski pisarz i poeta o żydowskich korzeniach, był czołową postacią wśród futurystów. Zasłynął także jako tłumacz literatury anglosaskiej, francuskiej, niemieckiej oraz rosyjskiej. We współpracy z innymi intelektualistami w 1919 roku przyczynił się do zorganizowania pierwszego w Polsce występu futurystycznego. Urodził się 1 maja 1900 roku w Warszawie jako syn Mendla Michała Chwata, wszechstronnie wykształconego chasyda, oraz Rozalii z Kronsilberów.

Wat kształcił się początkowo w rosyjskim gimnazjum rządowym, a następnie w Gimnazjum Jakuba Finkla i w Gimnazjum Rocha Kowalskiego, gdzie zaprzyjaźnił się z Anatolem Sternem. W 1918 roku uzyskał maturę, a po jej zdaniu rozważał wyjazd do Rosji w celu wsparcia rewolucji, co ostatecznie nie doszło do skutku. Kontynuował naukę na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Warszawskiego, będąc pod wpływem profesora Tadeusza Kotarbińskiego.

Podczas studiów nawiązał znajomości z poetami związanymi z futurystami i dadaistami. W tym czasie opublikował poemat „JA z jednej strony i Ja z drugiej strony mopsożelaznego piecyka”. Pomimo pacyfistycznych poglądów, zaciągnął się ochotniczo do wojska podczas wojny polsko-bolszewickiej, lecz nie uczestniczył w walkach, przebywając w Ostrowie Wielkopolskim wraz z Jarosławem Iwaszkiewiczem. W latach 1921-1922 redagował czasopisma „Nowa Sztuka” i „Almanach Nowej Sztuki”. W 1924 roku dołączył do Związku Literatów Polskich i wyjechał do Paryża, gdzie opublikował opowiadania „Żyd Wieczny Tułacz” oraz „Bezrobotny Lucyfer”. Znajomość z Andrzejem Stawarem sprawiła, że zafascynował się marksizmem. W styczniu 1927 ożenił się z Pauliną Lew, zwaną Olą.

Wydawnictwo Rój publikowało jego przekłady dzieł takich autorów jak Henry Mann, Ilja Erenburg i Fiodor Dostojewski. W 1928 roku, z okazji dziesięciolecia odzyskania przez Polskę niepodległości, współorganizował wraz z Leonem Schillerem i Władysławem Daszewskim spektakl „Polityka społeczna”, krytycznie oceniający stosunki panujące w fabrykach. W 1929 objął funkcję redaktora „Miesięcznika Literackiego” i kierownika Spółdzielni Wydawniczej „Tom”. To pismo literacko-polityczne zyskało uznanie w gronie marksistów, lecz w 1931 roku działalność pisma zakończyło aresztowanie wielu jego członków, w tym samego Wata. Spędził trzy miesiące w więzieniu, a w międzyczasie urodził mu się syn Andrzej.

Po opuszczeniu więzienia, Wat pracował jako kierownik literacki w wydawnictwie Gebethner i Wolff. W maju 1939 roku znalazł się na liście osób przeznaczonych do osadzenia w Berezie Kartuskiej. Gdy wybuchła wojna, uciekł z rodziną do Lwowa i współpracował z „Czerwonym Sztandarem”. Angażował się także w prace Komitetu Organizacyjnego Pisarzy Lwowskich i zachodnioukraińskich. W 1940 roku został aresztowany przez NKWD, co doprowadziło do jego zesłania do Kazachstanu. Po powrocie do Polski w 1946 roku, odrzucił komunizm i pracował jako redaktor naczelny Państwowego Instytutu Wydawniczego oraz w polskim PEN Clubie. W 1957 roku opublikował tom „Wiersze”, a później „Wiersze śródziemnomorskie”.

Od 1961 do 1963 mieszkał we Francji, gdzie współpracował z Czesławem Miłoszem nad swoimi biograficznymi wywiadami, opublikowanymi jako „Mój wiek”. Zmagał się z chorobą i w 1967 roku, cierpiąc na silne bóle głowy, popełnił samobójstwo przez przedawkowanie leków. Aleksander Wat został pochowany we Francji na cmentarzu Les Champeaux. Jego siostrą była aktorka Seweryna Broniszówna, a jego losy podczas okupacji sowieckiej i wygnania zostały ukazane w filmie „Wszystko, co najważniejsze” Roberta Glińskiego oraz opisywane w piosence Jacka Kaczmarskiego „Aleksander Wat”.